افغانستان و پاکستان مبنای مشترک تعاملات بین المللی مرکز منطقه ای، ISC و دانشگاه سیستان و بلوچستان

مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری (RICeST) و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با توجه به مسئله پاندمی ویروس کرونا و عدم امکان برگزاری جلسات حضوری و همچنین برای تسریع و افزایش حجم تعاملات علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی-پژوهشی در سطح کشور و محیط بین‌الملل و نیز صرفه‌جویی در هزینه‌ها، جلساتی را در قالب ویدئو کنفرانس با هیئت‌رئیسه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ایران و کشورهای اسلامی برگزار می نماید.

در این جلسات در خصوص انجام تفاهم‌های لازم برای گسترش سطح همکاری‌ها اقدام به عمل می‌آید. ضمناً در صورتی که پیشتر بین دو طرف تفاهم‌نامه‌ای امضا شده باشد پیگیری آن تفاهم‌نامه نیز در دستور کار خواهد بود.

در ادامه روند جلسات ملی و بین المللی ویدئو کنفرانسی با دانشگاه ها، ویدئو کنفرانس با دانشگاه سیستان و بلوچستان در تاریخ 31 خرداد 1399 برگزار شد و پیگیری و انعقاد تفاهم‌نامه نیز مورد بحث قرار گرفت. در این جلسه، دکتر محمدجواد دهقانی رییس مرکز منطقه‌ای و سرپرست پایگاه، دکتر حقیقت معاون پژوهش و فناوری پایگاه، دکتر محمدرضا فلاحتی قدیمی فومنی مشاور ریاست و مدیر اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین‌المللی مرکز و پایگاه حضور داشتند و از طرف دانشگاه سیستان و بلوچستان دکتر غلامرضا رضایی ریاست دانشگاه، دکتر محمد کردی تمندانی معاونت پژوهشی، دکتر محمدرضا قاسمی مدیر امور بین الملل، و دکتر حاتمی ریاست کتابخانه مرکزی حضور داشتند.

 در ابتدای جلسه دکتر دهقانی ضمن تشکر از حضور مهمانان، تداوم چنین جلساتی را در سال جهش تولید ضروری دانست تا سازمان‌ها هرچه بیشتر از فعالیت‌های علمی یکدیگر بهره‌مند شوند. وی سپس به معرفی اجمالی خدمات مرکز منطقه‌ای و ISC در سطح ملّی، منطقه ای و بین الملل پرداخت. دکتر دهقانی ابراز امیدواری کرد که در آینده نزدیک و با مرکز منطقه ای بتواند به عنوان HUB تامین اطلاعات علمی مورد نیاز منطقه 7 و کل کشور عمل کند. ریاست مرکز منطقه‌ای، سپس به برنامه تأسیس شاخه مرکز منطقه‌ای در دانشگاه‌ها پرداخت و گفت: با تأسیس شاخه مرکز منطقه‌ای در دانشگاه‌ها، مقالات تمام‌متن به‌روز و میلیون‌ها مدرک علمی دیگر در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. ریاست مرکز منطقه ای از فعالیت شاخه مرکز منطقه ای در دانشگاه سیستان و بلوچستان و خدمت رسانی IP-based به محققان و دانشجویان ابراز خرسندی کرد. وی همچنین اظهار داشت: در حال حاضر بیش از 8 میلیون مدرک علمی در حوزه‌های موضوعی مختلف و در قالب کتاب، نشریه، مقاله و ... به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی، در اختیار پژوهشگران قرار داده شده‌است. این خدمات به شکل‌های مختلفی نظیر تأسیس شاخه، تفاهم‌نامه‌های چاپ و انتشار، حمایت‌های مالی و معنوی از همایش‌های معتبر و نظیر آن ارائه می‌شود.

وی گفت: دانشگاه سیستان و بلوچستان یکی از دانشگاه های مهم کشور است و ISC و مرکز منطقه ای خواستار همکاری هرچه بیشتر با دانشگاه سیستان و بلوچستان است.

دکتر غلامرضا رضایی ریاست دانشگاه ضمن قدردانی از دعوت به‌عمل‌‌آمده، از رشد و بالندگی مستمر دو مجموعه مرکز منطقه‌ای و پایگاه استنادی ابراز خرسندی کرد. وی افزود: دانشگاه سیستان و بلوچستان به عنوان دانشگاه جامع و قطب علمی منطقه جنوب شرق کشور فعالیت خود را با تاسیس رشته راه و ساختمان در سال ۱۳۵۳ در شهر زاهدان آغاز کرد و به ترتیب در سال های ۱۳۵۶ و ۱۳۶۸ دانشکده های دریانوردی چابهار، علوم پایه و کشاورزی زابل در این دانشگاه تاسیس شد. در سال ۱۳۷۰ بر اساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی، دانش سرای عالی زاهدان با این دانشگاه ادغام گردید و در حال حاضر دانشگاه دارای 60 گروه آموزشی، 3 پژوهشکده، 6 مرکز تحقیقاتی، 369 عضو هیات علمی، و 640 کارمند و یک آزمایشگاه مرکزی بسیار مجهز است. وی خاطر نشان کرد تعداد 19 نشریه این دانشگاه در ISC نمایه می شوند و این دانشگاه در رتبه بندی تایمز جزء دانشگاه های برتر کشور است و در حال حاضر 200 دانشجو از افغانستان در این دانشگاه در حال تحصیل می باشند.

ریاست ISC همچنین گفت: با توجه به اینکه دو مجموعه مرکز منطقه ای و پایگاه استنادی و همچنین دانشگاه سیستان و بلوچستان هر سه در ابعاد ملی، منطقه ای و بین المللی فعالیت می کنند، زمینه های متعددی برای همکاری بین دو مجموعه وجود دارد که امیدواریم با مباحثی که در این نشست مطرح می شود بتوانیم در مسیر تعاملات بیشتر گام برداریم. دکتر دهقانی سپس در تشریح این موضوع افزود: مرکز منطقه ای دارای شاخه های متعددی در دانشگاه های کشورهای منطقه می باشد و  مقرر بود که در تاریخ 30 فروردین 1399 شاخه رایسست در دانشگاه کابل نیز افتتاح شود که به دلیل وقوع پاندمی کووید 19 این موضوع به تعویق افتاد. وی ابراز امیدواری کرد با کمک دانشگاه سیستان و بلوچستان به عنوان focal point رابط معین افغانستان و غرب پاکستان، مرکز منطقه ای و پایگاه استنادی بتواند روابط علمی خود را با این دو کشور افزایش دهد.

علاوه بر این دکتر محمدرضا قاسمی مدیر امور بین الملل دانشگاه سیستان و بلوچستان، پیشنهاد تشکیل یک پورتال جامع برای ارتباط دانشگاه ها و محققان ایران با دانشگاه ها و محققان کشورهای افغانستان و پاکستان را با همکاری مرکز منطقه ای و پایگاه استنادی مطرح نمود. وی افزود: این موضوع موجب تسهیل ارتباط و جلوگیری از هم پوشی در تعاملات دانشگاه های ایران با کشورهای افغانستان و پاکستان می شود.

 دکتر دهقانی همچنین به منظور افزایش خدمت رسانی به دانشگاه سیستان و بلوچستان خواستار تمدید تفاهمنامه چاپ و انتشار نشریات با این دانشگاه شد و در خصوص انتشار نشریات و کتب معتبر و داوری شده دانشگاه سیستان و بلوچستان (بر اساس قراردادهای معین و پس از طرح در شورای انتشارات مرکز منطقه ای) اعلام آمادگی کرد. دکتر دهقانی همچنین خاطر‌نشان کرد که حمایت مالی از برگزاری همایش‌ها از سوی وزارت علوم، به مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری واگذار شده که به صورت نظام‌مند با نظارت وزارت علوم در حال انجام است.

سرپرست پایگاه استنادی در ادامه گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام به عنوان یک نظام استنادی بین‌المللی تعاملات بسیار خوب و گسترده‌ای را در سطح ایران و کشورهای اسلامی برنامه‌ریزی یا عملیاتی کرده است و نمایندگان معرفی شده از سوی کشورهای اسلامی در حال کمک به گسترش دامنه فعالیت های بین المللی این پایگاه هستند که به مجموعه‌ای کمّی و کیفی از خدمات در سال‌های آتی منجر خواهد بود.

با توجه به وجود سه دسته نشریه در ISC (لیست اولیه، لیست انتظار و هسته)، ریاست پایگاه استنادی خاطر نشان کرد: هیئت ممیزه دانشگاه در امر ارزیابی اعضای هیئت علمی توجه ویژه‌ای به مقالات منتشره در مجلات نشریات هسته (شامل 24 درصد از کل نشریات) داشته باشند زیرا چنین نشریاتی از فیلترهای داوری و ارزیابی محتوایی با امتیاز بالایی عبور کرده و دارای ارزش علمی زیادی هستند.

 وی گفت: در مقابل نشریات فهرست سیاه شامل نشریات جعلی یا کم‌اعتبار هستند که می‌توانند توسط هیئت ممیزه دانشگاه‌ها در موضوع ارزیابی عملکرد علمی محققان مورد توجه قرار گیرند. از سال 1398 شاخص‌های ارزیابی نشریات مورد بازنگری قرار گرفته‌اند که این امر با نظارت وزارت متبوع در سال جاری ادامه خواهد ‌یافت. ریاست ISC افزود: مسئولیت روزآمدسازی و پایش مستمر اعتبار نشریات بر عهده پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) است و نشریات و ناشران باید برای جلوگیری از ورود به فهرست نشریات کم‌اعتبار، نامعتبر و جعلی، نسبت به رعایت معیار‌ها و ضوابط تعیین‌شده از سوی ISC اهتمام ورزند که این امر خود باعث ارتقاء جایگاه نشریات خواهد شد.

  دکتر دهقانی گفت: شاخص‌های علمی شناسایی ناشران و نشریات کم‌اعتبار و نامعتبر با هدف هدایت پژوهشگران به سمت انتشار کارهای علمی در مجلات معتبر بین‌المللی، تهیه و در قالب فهرستی در سامانه‌ای مجزا تحت عنوان فهرست نشریات کم‌اعتبار، جعلی و نامعتبر ارایه شده‌است (https://jcr.isc.gov.ir/Blacklist.aspx)، به‌طوری‌که در حال حاضر این فهرست شامل سه هزار و ۱۶۴ نشریه کم‌اعتبار و نامعتبر است که به طور مستمر با ذکر تاریخ به‌روز‌رسانی می‌شود و بدین‌ترتیب عملکرد این دو سازمان منجر به یکدست‌سازی عملکرد هیئت ممیزه‌ها و رشد کیفیت علمی کشور می‌شود.

دکتر دهقانی سپس به دستاورد ارزشمند بین‌المللی ISC تحت عنوان رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌ها در سال 2018 و 2019 اشاره کرد و گفت: این رتبه‌بندی جهانی در سال 2020 نیز ادامه خواهد یافت. دکتر دهقانی در تشریح این موضوع گفت: با کمک این رتبه بندی جهانی هر یک از دانشگاه های کشور به راحتی می توانند جایگاه خود را با جزییات کامل و بر اساس شاخص های متفاوت با سایر دانشگاه های جهان مقایسه کرده و در جهت رفع نقایص خود گام بردارند.

سرپرست پایگاه استنادی گفت: با توجه به رتبه بندی جهانی دانشگاه ها توسط پایگاه استنادی، سازمان همکاری های اقتصادی D-8 نیز خواستار رتبه بندی دانشگاه های عضو این سازمان شده که این امر توسط ISC محقق و نقشه علمی که در تاریخ اسفند 1398 توسط ISC تهیه شده، بر روی وب‌سایت رسمی سازمان D-8 منتشر شد. وی سپس افزود: عملکرد دانشگاه‌های D-8 (شامل ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه) در بین دانشگاه‌های کشور‌های اسلامی، عملکردی تاثیرگذار بوده‌است به گونه‌ای که این دانشگاه‌ها حدود 75 درصد از تولید علمی کشورهای اسلامی را به خود اختصاص داده‌اند. این کشورها در حوزه رتبه‌بندی‌های بین‌المللی نیز نقش به‌سزایی را در سطح کشورهای اسلامی ایفا می‌کنند. 

سرپرست پایگاه استنادی سپس با مروری بر خدمات جدید مرکز منطقه‌ای و ISC به تشریح راهکارهای سازمان برای مقابله با مشکلات ناشی از رخداد پاندمی کوید–19 برای جامعه علمی پرداخت و گفت : مرکز منطقه‌ای برای تسهیل کسب اطلاعات علمی در این بازه حساس، به رایگان‌سازی پایگاه‌های علمی خود اقدام نموده‌است و ISC محصول جدید خود را با نام نماگر کوید-19 (https://maps.isc.gov.ir/covid19/#/world)  ارائه کرده‌است. وی در ادامه افزود: تولید این سامانه توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در سطح ملی و بین‌المللی با استقبال خوبی مواجه شده است به‌گونه‌ای که در حال حاضر این سامانه در وبگاه کشور‌های عضو D-8 بارگذاری شده است که به صورت منظم به‌روز‌رسانی می‌شود.

      دکتر حقیقت معاون پژوهش و فناوری پایگاه به راهکارهای رفع مشکل تنوع اسمی (variation) دانشگاه سیستان و بلوچستان در مقالات اشاره کرد که منجر به نزول جایگاه دانشگاه و محققان در Incite شده است و خواستار نظارت بر درج صحیح وابستگی سازمانی محققان شد. وی افزود: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام برای تمام دانشگاه ها در حال طراحی سامانه یا پروفایلی می باشد که در آن اطلاعاتی از قبیل نام اعضای هیئت علمی، مقالات و نمودارهای تحلیلی وضعیت علمی هر دانشگاه، دانشکده های آن، و حوزه های فعال علمی دانشگاه گنجانده می شود. این امر به تسهیل ارائه گزارش های دوره ای از عملکرد دانشگاه و حتی یکدست شدن و استاندارد سازی وابستگی سازمانی نویسندگان کمک فراوانی خواهد کرد.

    دکتر محمدرضا فلاحتی قدیمی فومنی مشاور ریاست و مدیر اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین‌المللی مرکز و پایگاه اعلام نمود: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام به عنوان یک نظام استنادی بین المللی تعاملات بسیار خوب و گسترده ای را در سطح ایران و کشورهای اسلامی برنامه ریزی یا عملیاتی کرده است که از آن جمله  می توان به تعاملات متنوع با آیسسکو، سازمان D8، سازمان OIC، کامستک، آسایهل و ... اشاره کرد. وی افزود: تعداد 5 پروژه با سازمان همکاری های اقتصادی D8 در حال انجام می باشد.

   وی سپس به اقدامات ارزشمند این دو سازمان در خدمت رسانی رایگان به مراکز ایران شناسی، شرق شناسی و کرسی های زبان فارسی در سراسر جهان اشاره کرد و گفت: می توان با همکاری دانشگاه سیستان و بلوچستان این خدمات را در اختیار دانشگاه های افغانستان و پاکستان نیز قرار داد.

در انتها روسای دو سازمان به جمع بندی نکات مطرح شده به شرح زیر پرداختند:

• مقرر شد با توجه به تعاملات ISC با سازمانD-8  ، پایگاه استنادی نشست مشترکی را به منظور دیدار مقامات سازمان همکاری های اقتصادی D8 و دانشگاه سیستان و بلوچستان هماهنگ نماید.
• مقرر شد هماهنگی لازم در خصوص میزبانی مهمانان خارجی از سوی دو طرف صورت پذیرد.
• مقرر شد لینک نماگر کووید-19 برای بارگذاری در وبگاه دانشگاه سیستان و بلوچستان در اختیار آن دانشگاه قرار گیرد.
• مقرر شد با هدف افزایش تعداد نشریات هسته دانشگاه سیستان و بلوچستان، برای برگزاری کارگاه های تخصصی برای محققان و سردبیران این دانشگاه اقدامات لازم صورت پذیرد.
•  مقرر شد مرکز منطقه ای و ISC همکاری لازم را برای مبادله خبر به عمل آورند.
• مقرر شد فایل الکترونیکی ماهنامه خبری تحلیلی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در وب سایت دانشگاه سیستان و بلوچستان بارگذاری شود.
• مقرر شد از دو طرف رابطینی برای پیگیری انعقاد تفاهم نامه، روزآمدسازی آن و پیگیری گسترش عملکرد شاخه مرکز منطقه ای معرفی شوند.

مقرر شد در سه ماه آینده مجددا جلسه هماهنگی برای بررسی دستاوردها و اقدامات صورت گرفته در طی این بازه زمانی برگزار شود.