مقایسه تولیدات علمی ایران در قبل و بعد انقلاب اسلامی

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، با پیروزی انقلاب اسلامی پیشرفت های چشمگیری در تمام عرصه ها در جمهوری اسلامی ایران رخ داد که یکی از این پیشرفت ها، فعالیت های گسترده علمی است که در سطوح ملی و بین المللی به منظور اعتلای علمی ایران اسلامی انجام گرفته است.
رصد توسعه علمی با استفاده از شاخص ها و معیار های مختلف صورت می گیرد. در حالی که توجه به تعداد ثبت اختراعات، طرح های کاربردی و تجاری سازی شده پروژه های تحقیقاتی حائز اهمیت است، توجه به تولید مقالات علمی نیز که در نشریات معتبر بین المللی چاپ و منتشر می شود حائز اهمیت می باشد.

در آغاز سی و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برآنیم تا مقایسه ای بین تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران پیش و پس از انقلاب اسلامی را در دو نظام استنادی بین المللی ISI و اسکوپوس ارائه دهیم.

در طول سال های پیش از انقلاب اسلامی و طبق آمار های تولیدات علمی ارائه شده از سوی پایگاه استنادی ISI، ایران از سال 1931 تا 1978 تنها 2667 مقاله در این نظام استنادی به ثبت رسانده است که در طول تمام این سال ها پیشرفت محسوسی مشاهده نمی شود.

بیشترین میزان تولیدات علمی پیش از انقلاب شکوهمند اسلامی متعلق به سال 1978 یعنی سال 1357 و تنها 656 مدرک است.

در دوران پیش از انقلاب اسلامی، انتشار مقالات علمی هرچند اندک به زبان فارسی و غیرفارسی و عمدتا به زبان انگلیسی در دانشگاه های بزرگ کشور معمول بود. آماری که پایگاه تامسون رویترز (ISI) از میزان تولیدات علمی ایران در این دوره ارائه می دهد بسیار ناچیز است. به عنوان مثال از سال 1355 تا 1357 شمسی به ترتیب 455، 571 و 656 مقاله از ایران در این نظام بین المللی استنادی به ثبت رسیده است.

در همین راستا، آمارهای تولیدات علمی ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس از سال 1928 تا سال 1978 برابر با 2123 مدرک می باشد که در این پایگاه نیز بالاترین میزان تولید مدرک مربوط به سال 1357 است که معادل با 404 مقاله است. در سه سال آخر پیش از انقلاب اسلامی آمار تولیدات علمی بسیار اندک و به ترتیب برابر با 315، 353 و 404 مقاله می باشد.
در دوران پس از انقلاب اسلامی که مصادف با انقلاب فرهنگی و جنگ تحمیلی است میزان تولیدات علمی کاهش یافت. سال 1359 مصادف با حمله عراق به جمهوری اسلامی ایران و شروع جنگ تحمیلی است که در طول سالهای جنگ، نظر به توجه ویژه دولت و با پشتیبانی مردم به منظور دفاع از کیان میهن اسلامی، میزان تولیدات علمی دانشگاه ها کاهش یافت. در طی سال های جنگ میزان تولیدات علمی در ISI از این قرار است: 266، 161، 151، 141، 138، 183، 163 و 164 مقاله.

به همین ترتیب، میزان تولیدات علمی ایران در پایگاه اسکوپوس در طی هشت سال جنگ تحمیلی برابر است با: 151، 91، 89، 74، 74، 95، 95 و 120 مقاله.
میزان تولیدات علمی پس از اتمام جنگ تحمیلی به تدریج با فعالیت دانشگاه ها و همچنین تاسیس مراکز آموزش عالی جدید و موسسات تحقیقاتی به ویژه وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سامان بخشیدن به نشریات علمی بر روی هم موجبات افزایش تولیدات علمی ایران را فراهم آورد.

سال 1377 را می توان نقطه عطفی برای تولیدات علمی ایران به شمار آورد چرا که برای اولین بار آمار تولیدات علمی از مرز 1000 مقاله گذشت که این روند ترقی و پیشرفت تا به امروز نیز ادامه یافته است. در طی سال های 1377 تا 1380 تعداد مقالات علمی ایران به ترتیب برابر با 1226، 1034و 1746 بوده است.
تعداد کل مقالات علمی تولید شده ایران در ISI از سال 1380 تا 1390 برابر با 131755 مقاله می باشد که در مقایسه با ده سال پیش از انقلاب اسلامی تفاوت بسیار چشمگیری را شاهد هستیم که همگی گواه بر عزم جامعه علمی ایران در جهت پیشرفت و ترقی این انقلاب است.

شایان ذکر است تعداد مقالات علمی تولید شده در سال 2011، 28413 مقاله، در سال 2012، 30233 مقاله و در سال 2013، 30119 مقاله است.

آمار تولید علم ایران در پایگاه اسکوپوس نیز گواه بر این مدعاست که پس از انقلاب اسلامی ایران، مسیر پیشرفت علمی با سرعت و بطور محسوس اتفاق افتاده است و دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی و پژوهشی به بالندگی و رشد رسیده اند. علاوه بر این، جذب دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی بویژه دوره دکتری و رشد آموزش عالی نیز در این امر دخیل بوده است.
روند تولیدات علمی ثبت شده در اسکوپوس نیز طبق آمار ارائه شده از سوی این پایگاه روند توسعه علمی ایران را به خوبی نشان می دهد. بطور مثال در فاصله سال های 2010 تا 2013 میلادی آمار تولیدات علمی ایران در اسکوپوس به ترتیب عبارت است از 29546، 39062، 40875 و 40032 مقاله.

امروز روند توسعه تولید علم در ایران به همراه میزان تولیدات علمی ثبت شده نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران به جایگاه رفیعی در سطح بین المللی در میزان تولیدات علمی رسیده است.