دانشگاه ها و موسسات پژوهشی برتر کشور در حوزه دیپلماسی علمی در سه سال اخیر

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) سرپرست ISC دانشگاه ها و موسسات پژوهشی برتر در حوزه دیپلماسی علمی و فناوری را معرفی کرد.
دکتر محمدجواد دهقانی با اعلام این خبر افزود: سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز جایگاه ویژه ای را به دیپلماسی علم و فناوری اختصاص داده است. از همین رو دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور در تلاشند تا به توسعه روابط با سایر دانشگاه ها و موسسات پژوهشی دنیا بپردازند.


سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار داشت: توجه به دیپلماسی علم و فناوری فقط مختص به جمهوری اسلامی ایران نبوده بلکه هم اکنون کشورهای پیشرو در حوزه علم و فناوری نیز به اهمیت این موضوع واقف و شدیدا در این زمینه فعال شده اند. از آنجائیکه پژوهش سنگ زیرین فناوریست، این دسته از کشورها انجام پژوهش های مشارکتی را در صدر فعالیت هایشان قرار داده اند. این سیاست و پشتیبانی های مختلف مالی باعث شده تا شبکه تعاملات علمی این گروه از کشورها به صورت وسیعی گسترش یابد، همچنین تعاملات فناوری بین آنها نیز در طول یک دهه گذشته گسترش قابل ملاحظه ای یافته است.

انجام پژوهش های مشترک فراملی، یکی از مهمترین روش های تعیین میزان فعالیت و موفقیت دانشگاه ها در حوزه دیپلماسی علمی است، این روش در سطح بین المللی نیز از مقبولیت زیادی برخوردار است. در این روش دو یا چندین پژوهشگر از دو یا چند کشور به انجام تحقیق یا تحقیقات مشترک می پردازند و هنگامی که نتایج در مجلات بین المللی منتشر می شود، امکان سنجش میزان فعالیت هر کشور در حوزه دیپلماسی علمی میسر می گردد. بررسی سه کشور سوئیس، سوئد و ترکیه در فاصله سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ در پایگاه استنادی آی.اس.آی در بخش مجلات نشان می دهد که ۶۹٪ از پژوهش بین المللی کشور سوئیس حاصل مشارکت با یک یا چند کشور دیگر است. این رقم برای سوئد ۶۱٪ است. ترکیه یکی از ضعیف ترین کشورهای دنیا در حوزه دیپلماسی علمی است به نحوی که تنها یک پنجم تولیدات علمی این کشور به صورت مشارکتی با سایر کشورهای دنیا تولید شده است.

دهقانی تصریح کرد: بررسی تولیدات علمی کشور در فاصله سال های ۲۰۱4-۲۰۱2 در معتبرین مجلات بین المللی در پایگاه استنادی آی.اس.آی نشان می دهد که ۲۲٪ (بیست و دو درصد) تولیدات علمی کشور به صورت مشارکتی با سایر کشورهای جهان تولید شده است. در بین دانشگاه های صنعتی به ترتیب دانشگاه صنعتی اصفهان، صنعتی شریف، صنعتی بابل ، خواجه نصرالدین طوسی و صنعتی امیرکبیر بیشترین میزان پژوهش های مشترک بین المللی را تولید کرده اند. تقریبا یک سوم پژوهش هایی که در دانشگاه صنعتی اصفهان صورت می پذیرد با مشارکت سایر کشورهای های دنیا انجام می شود. دانشگاه صنعتی شریف نیز تقریبا از وضعیت مشابهی برخوردار است. سه دانشگاه بعدی هر کدام به طور متوسط یک پنجم از پژوهش های خود را با مشارکت بین المللی تالیف کرده اند.

سرپرست ISC ادامه داد: در بین دانشگاه های جامع، دانشگاه گلستان، زابل، تهران، زنجان و شیراز دانشگاه های برتری هستند که سهم پژوهش های مشترک بین المللی آن ها از کل پژوهش هایشان، بیش از سایر دانشگاه های جامع کشور است. در بین دانشگاه های علوم پزشکی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، علوم پزشکی گلستان، مشهد، تهران و تبریز در همکاری های علمی بین المللی برتر از سایر دانشگاه های علوم پزشکی کشور عمل کرده اند. این دانشگاه ها به ترتیب از یک سوم تا یک پنجم تولیدات علمی شان را با مشارکت بین المللی انجام داده اند.

رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) گفت: به طور متوسط پژوهشگاه های کشور بهتر از مراکز دانشگاهی در همکاری ها و تعاملات بین المللی عمل نموده اند. به عنوان مثال ۴۲٪ ( چهل و دو درصد) تولیدات علمی پژوهشگاه دانش های بنیادی در فاصله سال های ۲۰۱4-۲۰۱2 با مشارکت دانشمندانی از سایر کشورهای دنیا به رشته تحریر درآمده است. دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان نیز از وضعیت مشابهی برخوردار است و ۴۰٪ ( چهل درصد) پژوهش هایش را با همکاری سایر کشورهای دنیا به پایان رسانیده است. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و پژوهشگاه مواد و انرژی به ترتیب 31%( سی و یک درصد)، 31%( سی و یک درصد) و 25% (بیست و پنج درصد) از پژوهش هایشان را با مشارکت سایر کشورها انجام داده اند.
دهقانی افزود: اما سهم دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور از کل دیپلماسی علمی کشور یکسان نیست، زیرا میزان کل تولیدات علمی دانشگاه ها با یکدیگر برابر نیست. به عنوان مثال حجم تولیدات علمی دانشگاه تهران یا علوم پزشکی تهران بیش از سایر دانشگاه ها است و از همین رو تاثیرگذاری این دانشگاه ها در دیپلماسی علمی کشور نیز متفاوت است. بطوریکه ۱۱٪ (یازده درصد) از کل فعالیت های پژوهشی کشور که با مشارکت بین المللی انجام شده متعلق به دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران ۹٪ ( نه درصد) از کل تولیدات علمی کشور را با مشارکت بین المللی تولید کرده است. دانشگاه صنعتی شریف از این حیث دارای رتبه سوم کشور و حدود ۷٪ ( هفت درصد) از همکاری بین المللی کشور متعلق به این دانشگاه است. دانشگاه های صنعتی اصفهان، صنعتی امیرکبیر و تربیت مدرس هر کدام ۵٪ ( پنج درصد) از پژوهش های مشارکتی کشور را تولید نموده اند. به همین ترتیب دانشگاه های شیراز، فردوسی مشهد، تبریز، پژوهشگاه دانش های بنیادی و دانشگاه علم و صنعت در جایگاه های بعدی قرار دارند.



وی گفت: جمهوری اسلامی ایران در زمره کشورهای خاصی قرار دارد که به خوبی به اهمیت دیپلماسی علمی واقف شده است. سند دیپلماسی علمی و فناوری کشور و سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری تاکید ویژه ای بر توسعه تعاملات علمی بین المللی دارد. نقش اصلی در اجرایی کردن دیپلماسی علم و فناوری بر عهده دانشگاه ها و موسسات پژوهشی بوده واعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور بیشترین سهم را در فعال سازی دپیلماسی علم و فناوری کشور ایفا کرده و می کنند. از آنجا که دیپلماسی علمی و کسب وجهه بین المللی باعث شکوفائی علمی کشور و یکی از شاخص های مهم نظام های رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی در دنیاست لازم است هیات امنای دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور این امر را به طور ویژه در برنامه های استراتژیک و راهبردی دانشگاه ها در نظر بگیرند.