بررسی شاخص های رتبه بندی دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی توسط وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی

دکتر جعفر مهراد، رئیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، در گفتگو با لیزنا بیان کرد: وزرای آموزش عالی و تحقیقات کشورهای اسلامی برای بررسی معیارها و شاخص های رتبه بندی دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی در سال 2010 شرکت می کنند.
به گفته دکتر مهراد، تنها دستور کار این نشست بررسی معیارها و شاخص های رتبه بندی است که طبق قطعنامه پنجمین نشست وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی که در کوالالامپور پایتخت مالزی در اکتبر 2010 میلادی برگزار شد از دستور کار خارج و به نشست فوق العاده عربستان سعودی ارجاع شد.
چهره ماندگار هشتمین دوره همایش چهره های ماندگار افزود: این نشست برای همه کشورهای اسلامی بویژه برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت فراوان دارد.
• عدم یکپارچگی آموزش عالی پزشکی و آموزش عالی غیر پزشکی در ایران، سهم امتیازات هر یک از دانشگاهها را کاهش داده و از این رو حضور دانشگاههای ایران را در رتبه بندی های جهانی بسیار کم رنگ نموده است.
وی تصریح کرد: اهمیت این کار در این واقعیت نهفته است که جدا بودن آموزش عالی پزشکی از آموزش عالی غیر پزشکی در ایران باعث تفکیک و جدایی نیروهای علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، تولیدات علمی، تعداد اختراعات، دانشجویان خارجی و احتمالاً استادان غیر ایرانی شده که تمام این عوامل از شاخص ها و متغیرهای با اهمیتی هستند که عدم اجتماع و یکپارچگی آن ها سهم امتیازات هر یک از دانشگاهها را کاهش داده و از این رو حضور دانشگاههای ایران را در رتبه بندی های جهانی بسیار کم رنگ نموده و سرمایه گذاریهای کلان آموزش عالی، سیاست ها و خط مشی ها و تصمیمات مقالات ذیربط وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیسیون های آموزش و تحقیقات و بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی مؤثر واقع نمی شود.
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری افزود: به عنوان یک متخصص علم سنجی وقتی شرایط دانشگاههای کشورهای مختلف اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه را نگاه می کنیم در می یابیم که اکثر این دانشگاهها که در نظام های رتبه بندی جهانی حضور دارند دانشگاههای جامع و یکپارچه هستند که آموزش های پزشکی در کنار سایر آموزشها انجام می پذیرد.
وی بیان داشت: گرچه بر توسعه یافتگی این دانشگاهها بر اساس بنیادهای قوی از نظر بودجه و برنامه های آموزش و تحقیقاتی منسجم اعتقاد دارم، اما نمی توان از اجتماع معیارها، شاخص ها و تمام متغیرهای مربوط به ارزیابی علم و فناوری در یک مجموعه چشم پوشی کرد. اجتماع معیارها در یک دانشگاه یا پژوهشگاه به جای پراکندگی در تعداد زیادی از دانشگاههای خرد و کلان به ارتقاء دانشگاه یا پژوهشگاه در سطح ملی یا بین المللی کمک نخواهد کرد.
• نتیجه ی عدم یکپارچگی دانشگا ههای حوزه پزشکی و غیرپزشکی، نبود نام دانشگاههای جامع و مادر در جمهوری اسلامی ایران در نظام های بین المللی رتبه بندی مانند THES ،QS ، SHANGHAI است.
به گفته دکتر مهراد، نتیجه ای که اکنون به وضوح مشاهده می کنیم نبود نام دانشگاههای جامع و مادر در جمهوری اسلامی ایران در نظام های بین المللی رتبه بندی مانند THES ، QS ، SHANGHAI می باشد . البته، دو سال متوالی است که نام دانشگاه تهران در دامنه بین 400 و 500 شانگهای قرار دارد . این نظام تنها 500 دانشگاه برتر و تراز اول جهان را رتبه بندی می کند که در آن نام دانشگاه استانبول نیز مشاهده می شود . اما، نکته مهم این که در سال 2010 میلادی نام دانشگاههای فهد و ملک سعود در عربستان سعودی در این نظام قابل تأمل است و همین موضوع است که ساماندهی بیشتر دانشگاهها را ضروری تر می سازد . رتبه دانشگاه فهد در نظام شانگهای در دامنه 300 تا 400 قرار دارد و چنانچه دانشگاههایی از این نوع با همین رشد به حیات علمی و تحقیقاتی خود ادامه دهند می توان انتظار داشت که رتبه های بالاتر را نیز بدست آورند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: اکنون رتبه بندی دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایران توسط (ISC) آغاز شده است و تا دو هفته دیگر نتایج رتبه بندی مشخص خواهد شد.
به گفته دکتر مهراد، معیارهای مورد استفاده برای رتبه بندی دانشگاههای کشور همان معیارهایی است که توسط تیم اصلی رتبه بندی و خبرگان رتبه بندی در دو همایش پی در پی در سال 1386 در تهران تهیه و تدوین شد.
وی بیان داشت: نتایج رتبه بندی در اختیار وزیر علوم ، تحقیقات و فناوری قرار خواهد گرفت و پس از آن هر تصمیمی که برای انتشار، اتخاذ شود به مورد اجرا گذاشته خواهد شد .
دکتر مهراد افزود: من معتقدم که امتیازات پنجاه گانه پژوهشی بسیار مهم است هرچند که امتیازات مربوط به آموزش ( 30 درصد ) ، چشم انداز بین المللی ( 7 درصد ) ، تسهیلات ( 3 درصد ) و تأثیر اقتصادی اجتماعی دانشگاه ( 15 درصد ) نیز حائز اهمیت است.
• قرار است بانک توسعه اسلامی در 20 دانشگاه منتخب که بر اساس رتبه بندی برگزیده خواهند شد؛ سرمایه گذاری کند.
وی گفت : چه بخواهیم و چه نخواهیم نشست فوق العاده وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی در سال 2010 میلادی در عربستان سعودی برگزار خواهد شد و همان گونه که گفتم دستور کار این نشست رتبه بندی دانشگاهها است و معیارها هم مشخص است. شاید در اثر بحث و گفتگو ، یک یا دو متغیر و یا وزن بعضی از متغیرها تغییر کند، یا حتی ممکن است رتبه بندی به صورت منطقه ای انجام پذیرد، اما در هر حال اصل قضیه همان است که بر اساس این معیارها دانشگاهها و پژوهشگاههای کشورهای اسلامی رتبه بندی خواهند شد و لذا آرایش دانشگاههای ایران که اکنون با معیارها آشنا شده اند جهت نیل به هدف اصلی یعنی کسب امتیازات بالا و قرار گرفتن در بین 20 دانشگاه برتر جهان اسلام اهمیت فراوان دارد.
دکتر مهراد ادامه داد: پس از آن که وزرای آموزش عالی و تحقیقات اسلامی کشورهای اسلامی در نشست عربستان سعودی به نتیجه رسیدند قرار است بانک توسعه اسلامی در 20 دانشگاه منتخب که بر اساس رتبه بندی برگزیده خواهند شد سرمایه گذاری کند به گونه ای که توان آموزش و تحقیقاتی این دانشگاهها افزایش یافته و بدین ترتیب بتوان در آینده نزدیک شاهد این مهم باشیم که نام این دانشگاهها جزء دانشگاههای طراز اول جهان در نظام های رتبه بندی THES یا QS و یاSHANGHAI باشد.
وی افزود : توسعه علمی که در نهایت به کاربردی کردن علم و تجاری سازی آن منجر شود امری است که در سال های اخیر مورد توجه مسئولان آموزش عالی کشور قرار گرفته و رهبری معظم نیز بدان تأکید دارند. رسیدن به توسعه علمی به سرمایه گذاری قابل توجه احتیاج دارد. حال که بانک توسعه اسلامی در آینده نزدیک در جهت این هدف اقدام خواهد کرد لازم است دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور فرصت بدست آمده را مغتنم شمرده و آگاهانه در این مورد عمل کنند.
• براساس مذاکرات مقدماتی انجام شده با آیسیسکو، رتبه بندی دانشگاهها مشترکاً به ترکیه و ایران (ISC) واگذار خواهد شد.
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری ادامه داد: آشنایی دانشگاهها با رتبه بندی در ایران امتیازی است که باید ارزش آن را دانست. اقدام معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری در اجرایی کردن رتبه بندی توسط ISC بسیار مهم بوده و اهمیت آن نیز در این واقعیت نهفته است که بسیاری از دانشگاههای سایر کشورهای اسلامی معیارهای مورد نظر را تجربه نکرده و با آن ها آشنایی ندارد .
دکتر مهراد بیان کرد: براساس مذاکرات مقدماتی با مدیر علوم آیسیسکو در پنجمین نشست وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی در مالزی، رتبه بندی دانشگاهها مشترکاً به ترکیه و ایران (ISC) واگذار خواهد شد.
وی در پایان گفت: بر اساس تجربه گذشته به نظر می رسد شاخص های پژوهشی که 50 درصد امتیاز دارد از مسئولیت های ISC در رتبه بندی دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی کشورهای اسلامی باشد .