مقام دوم ایران در تولید علم در میان ۵۷ کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی

دکتر جعفر مهراد، رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، در گفتگو با لیزنا با اعلام این خبر افزود: پژوهش‌های علمی در بین تمام فعالیت‌های پژوهشی انجام شده در یک کشور مولفه مهمی به حساب می آید. تا حدودی، عملکرد حاصل از تحقیقات دانشگاهی را می‌توانیم بر حسب تعداد مقالات علمی منتشر شده در نشریات نمایه سازی شده انعکاس دهیم.
وی افزود: در این ارتباط، کمیت و رشد بروندادهای پژوهشی، یعنی مقالات، معمولی ترین شاخص‌های مورد استفاده برای اندازه‌گیری عملکرد پژوهشی یک کشور یا یک موسسه علمی به حساب می‌آید. در واقع از شاخص‌های کتابسنجی، درآمارنامه‌های ملی علوم و فناوری برای سنجش توانمندی‌ علمی و پیوند علم جهان و به ویژه در پیوندهای ملی و بین‌المللی دانشگاهها و پژوهشگاهها استفاده می‌شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: در مقایسه با 18391 مقاله‌‌ای که کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در سال 2000 میلادی منتشر کرده بودند، این کشورها در سال 2009 میلادی به طور کلی 63342 مقاله در ISI به ثبت رسانیده‌اند. گرچه آمار سال 2009 تقریبا سه برابر آمار یک دهه قبل است، این میزان تولید هنوز کمتر از میزان انتشارات بعضی از کشورهای تولیدکننده علم ماننده آمریکا، چین، آلمان، ژاپن و انگلستان می‌باشد. آمریکا و چین هرکدام بیش از 100.000 مقاله، آلمان 73.000، ژاپن 66.000، و انگلستان 64.000 مقاله در سال 2009 میلادی منتشر کرده است. سهم کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی نیز اندکی بیشتر از 63.000 مقاله می‌باشد.
به گفته مهراد، تحلیل انتشارات کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی به صورت مقاله پژوهشی نشان‌ می‌دهد که تولید انتشارات علمی در این کشورها عمدتا در دست چند کشور است. بیش از نیمی از مقالات (7/52 درصد) مربوط به دو کشور عضو یعنی ترکیه و ایران می‌باشد ترکیه 6/31 درصد و ایران 1/21 درصد. با اضافه کردن کشور مصر (7 درصد)، مالزی (2/6 درصد)، پاکستان (3/5 درصد) این پنج کشور درحدود 2/71 درصد از کل مقالات پژوهشی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی را در دست خود دارند.
وی بیان کرد: بعضی از کشورهای عضو در خاورمیانه و شمال آفریقا، آسیای جنوبی و آسیای شرقی و اقیانوسیه تقریبا عملکرد خوبی داشته در حالی که کشورهای عضو در آمریکای لاتین و پایین صحرای آفریقا و آسیای مرکزی نقش عمده‌ای در تولید مقالات پژوهشی ندارند.
دکتر جعفر مهراد اظهار داشت: ده کشور در بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی کمتر از 20 مقاله در سال 2009 میلادی منتشر کرده‌اند. این کشورها در یک منطقه واقع نشده و در مناطق مختلف پراکنده‌اند: از گویان در آمریکای لاتین تا سومالی در پایین صحرای آفریقا، و از ترکمنستان در آسیای مرکزی تا مالدیو در جنوب.
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری گفت: تعداد کشورهایی که کمتر از 100 مقاله منتشر کرده‌اند به 24 کشور عضو می‌رسد؛ نیجریه تنها کشور پایین صحرای آفریقا است که 1922 مقاله منتشر کرده است. نزدیک‌ترین کشورها در منطقه عبارت است از اوگاندا و کامرون که هرکدام بیش از 450 مقاله منتشر کرده‌اند.
وی در ادامه افزود: بررسی رشد تعداد مقالات به نفر شاخص بهتری از تولید انتشارات علمی را می‌نمایاند. در این ارتباط، آماری که ارائه می‌دهم بر حسب میلیون نفر می‌باشد. به طور متوسط، کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی تنها 15 مقاله (به میلیون نفر) در سال 2000 تولید نموده‌اند در حالی‌که این تعداد در سال 2009 میلادی به 42 مقاله افزایش یافته است که هنوز در مقایسه با بعضی از کشورها مانند کانادا (1355)، انگلستان (1241)، آلمان (894)، کره جنوبی (682) و روسیه (172) مقاله می‌باشد.
49وی تصریح کرد: کشور از مجموع 57 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی بر تعداد آمارهای خود افزوده، اما این افزایش در 29 کشور عضو بیشتر از 10 مقاله نمی‌باشد.
به گفته مهراد، ترکیه در تولید علم با تولید 205 مقاله (به میلیون نفر) در جایگاه نخست قرار دارد. سپس به ترتیب ایران با (161 مقاله)، تونس (160 مقاله)، مالزی (108 مقاله) و قطر (103 مقاله) در مقام‌های دوم تا پنجم قرار دارند.
وی در ادامه گفت: چهار کشور دیگر یعنی بحرین، لبنان، امارات و اردن افزایشی بیش از 50 مقاله به میلیون نفر را به ثبت رسانیده‌اند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اظهار داشت: هشت کشور از 57 کشور عضو یعنی کویت، سورینام، گویان، ترکمنستان، ازبکستان، موریتانی، توگو و کامرون با کاهش مقاله بر حسب میلیون نفر مواجه‌اند. بیشترین کاهش برای کویت با 43 مقاله گزاش شده است. با وجود این، کویت در ارتباط با مقالات بر حسب میلیون نفر در جایگاه چهارم قرار دارد.