نتایج رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام ISC

رهبر معظم انقلاب در دیدار ماه رمضان سال جاری با دانشگاهیان بر ضرورت «ارزیابی و رتبه­ بندی دانشگاه ­ها» صحبت فرموده و بر تعیین معیارها، شاخص­ها و نیز مزیت­های لازم برای رتبه­ بندی به منظور ارتقای کیفی دانشگاه­ ها و ایجاد رقابت مثبت تاکید نمودند.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) از چند سال پیش با ابلاغ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تشکیل گروه پژوهشی رتبه ­بندی، عملاً ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ­ها و مؤسسات پژوهشی کشور را با شاخص ها و معیارهای مصوب انجام داده و بعد از گذشت چندین سال متوالی عملاً در سطح ملی به یک مرجع در این حوزه تبدیل شده است. هر ساله گزارش رتبه­ بندی دانشگاه ­ها و مؤسسات پژوهشی کشور از طریق وبگاه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، رسانه ­های گروهی و نیز در قالب یک کتابچه رسمی به رؤسا و مدیران دانشگاه ­ها و مراکز پژوهشی و جامعه علمی کشور، اطلاع رسانی می­شود.

با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر رصد و پایش کشورهایی که نیت ما پیشی گرفتن علمی از آنهاست و نیز به­منظور مقایسه حرکت علمی و عملکرد دانشگاه ­های کشور در سطح بین­المللی و با توجه به تجارب ارزشمند گروه رتبه­ بندی ISC در رتبه­ بندی دانشگاه­ ها در سطح ملی، از سال گذشته رتبه­ بندی جدید بین­المللی تحت عنوان "رتبه­ بندی جهانی ISC" (ISC World University Rankings) با تصویب شورای راهبریISC  و تأکید وزیر محترم علوم به­عنوان رئیس شورا، در دستور کار قرار گرفت. یکی از مهم­ترین دستاوردهای ورود به رتبه­ بندی جهانی ایجاد یک پایگاه داده از جزئیات کامل اطلاعات علمی و پژوهشی کشورها و دانشگاه­ های تراز اول دنیا و امکان برنامه­ریزی و تهیه نقشه راه به­منظور دستیابی به اهداف و چشم انداز کشور و نیز دانشگاه ­های کشور در سطح بین­المللی می باشد.

یکی از اولویت­ها و توصیه ­های برنامه ده ساله کشورهای اسلامی مصوب (اجلاس آستانه- قزاقستان در سال 2017) حضور 50 دانشگاه کشورهای اسلامی در رتبه­های زیر 500 در نظام­های رتبه ­بندی بین­المللی است، برهمین اساس و نیز با توجه به مأموریت ISC مبنی بر پایش و رصد جایگاه دانشگاه­های جهان اسلام، برنامه "رتبه­ بندی دانشگاه­ های جهان اسلام"(ISC Islamic World University Rankings) پس از تعیین معیارها و شاخص­ها در دستور کار قرار گرفته و عملیاتی شد.

رتبه ­بندی دانشگاه ­های جهان اسلام ISC می‌تواند با نشان دادن نقاط ضعف و قوت دانشگاه‌ها براساس هر معیار، جایگاه هر دانشگاه را در بین کشورهای اسلامی نشان دهد و اساس هدف گذاری و سیاست‌گذاری دانشگاه‌ها قرار گیرد.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان اسلام در معیارهای خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش (با وزن 60 درصد)، نوآوری (با وزن 15 درصد)، آموزش (با وزن 10 درصد) و فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن15 درصد) در نظر گرفته و بر این اساس دانشگاه‌های کشورهای اسلامی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد. در "رتبه­ بندی دانشگاه ­های جهان اسلام ISC"، دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که حداقل 800 مدرک در سال‌های 2016-2014 در پایگاه وب آو ساینس (WoS) به ثبت رسانیده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی بین المللی  USPTO ،WoS، Incite گرد‌آوری شده است.

معیار پژوهش شامل 5 شاخص حجم پژوهش، تعداد استناد به مقالات و تأثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان و تعداد مقالاتی است که در نشریات برتر به چاپ رسیده اند. بازه زمانی سه ساله 2014-2016 در این شاخص ها از جمله تعداد کل انتشارات هر دانشگاه در بازه زمانی سه ساله، تعداد کل استنادات به مقالات منتشر شده، تأثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان، تعداد مقالات   باکیفیت دانشگاه ( نشریاتQ1 ، مجلات نیچر، ساینس و فهرست نشریات نیچر ایندکس) می­باشد.

از میان دانشگاه­ های 57 کشور اسلامی، در مجموع 187 دانشگاه از 22 کشور در این نظام رتبه ­بندی حضور دارند و 10 دانشگاه برتر حاضر در این رتبه­ بندی از کشورهای عربستان، ترکیه، ایران و مصر بوده و کشور عربستان با 4 دانشگاه، ترکیه با 3 دانشگاه، ایران، مالزی، مصر هرکدام با یک دانشگاه در میان ده دانشگاه برتر جهان اسلام قرار گرفته­اند.  

بیشترین تعداد حضور دانشگاه ­ها متعلق به کشورهای ترکیه، ایران و مالزی می‌باشد که به ترتیب 65، 35 و 18 دانشگاه در این رتبه‌بندی دارند. وضعیت سایر کشورهای اسلامی به لحاظ تعداد دانشگاه­ های حاضر در رتبه ­بندی به ترتیب تعداد دانشگاه بدین صورت است: مصر (16 دانشگاه)، پاکستان (11 دانشگاه)، عربستان سعودی (10 دانشگاه)، تونس(5 دانشگاه)، اندونزی و نیجریه (4 دانشگاه)، لبنان، قطر، امارات، اردن، بنگلادش، قزاقستان (هر کدام 2 دانشگاه)، اوگاندا، عمان، کویت، مراکش، کامرون، الجزایر و عراق (یک دانشگاه)

جایگاه دانشگاه ­های ایران در جهان اسلام و نیز در کشور در جدول زیر نشان داده شده است.

در این رتبه­ بندی تعداد 16 دانشگاه جامع کشور حضور دارند که به ترتیب دانشگاه ­های تهران، تربیت مدرس، شیراز، فردوسی مشهد، تبریز، شهید بهشتی، اصفهان، بوعلی سینا، مازندران، گیلان، سمنان، کاشان، رازی کرمانشاه، باهنر کرمان، یزد، و ارومیه می­باشند. از دانشگاه­ های علوم پزشکی نیز 12 دانشگاه و به ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، ایران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، مازندران، کرمان، بقیه الله، کرمانشاه و جندی شاپور اهواز در این رتبه ­بندی قرار دارند. از دانشگاه­ های صنعتی نیز 7 دانشگاه و به ترتیب دانشگاه ­های صنعتی شریف، اصفهان، امیرکبیر، علم و صنعت ایران، خواجه نصیر الدین طوسی، نوشیروانی بابل و سهند در این نظام رتبه ­بندی قرار دارند.