رشد سه برابری نشریات علمی ایران در معتبرترین پایگاه اطلاعات علمی دنیا

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: یکی از سیاست های نظام آموزش عالی کشور،  بین المللی سازی نشریات می باشد که با رسالت وجودی نشریات علمی که همان نشر یافته های علمی برای محققین است همخوانی دارد. تعداد نشریات بین المللی یکی از شاخص های مورد تاکید در نقشه جامع علمی کشور می باشد که ترویج زبان فارسی به عنوان زبان علم بین الملل نیز یکی از اهداف این سند است.

دهقانی اظهار داشت: تعداد نشریات در پایگاه آی.اس.آی (کلاریویت آنالتکیس) مرتباً در حال تغییی بوده و بعد از ارزیابی در صورت کسب امتیاز در پایگاه نمایه می شوند و گروهی از نشریات نیز سالانه از این فهرست حذف می شوند.  نشریات حاضر در 4 نمایه نامه علوم، علوم اجتماعی، هنر و انسانی و منابع علمی نوظهور توسط مراکز آموزش عالی در ارزیابی عملکرد پژوهشی مورد استناد قرار می گیرند. بکارگیری این نشریات در ارزیابی ها مختص ایران نبوده و در سراسر دنیا متداول است. تعداد نشریات در این 4 نمایه نامه 21335 مورد است که 13607 نشریه مربوط به سه نمایه نامه نامه علوم، علوم اجتماعی، هنر و انسانی و 7728 مورد آن متعلق به نمایه نامه منابع علمی نوظهور می شوند. در حال حاضر یعنی در سال میلادی 2020، تعداد نشریات ایران در چهار نمایه نامه اصلی آی.اس.آی، 153 مورد است. این چهار نمایه نامه، اساس پایگاه استنادی وب آو ساینس را تشکیل می دهد اما تعداد نشریات تا پایان سال 2020 تغییر خواهد کرد.

وی افزود: تعداد نشریات نمایه شده جمهوری اسلامی ایران در پایگاه آی.اس.آی (کلاریویت آنالتکیس) در سال 2019 برابر با 123 مورد بود که در مقایسه با سال 2010 تقریبا سه برابر شده است. در سال 2010 تعداد نشریات ایرانی در آی.اس.آی 36 مورد بود که در سال 2011 به 42 نشریه افزایش یافت. در سال 2012 تعداد نشریات مجدداً افزایش یافته و به 46 مورد رسید. در سال 2013 تا 2018 تعداد نشریات ایران در آی.اس.آی به ترتیب به 46، 48، 110، 113، 116 و 118 مورد رسیده بود.

وی در ادامه گفت: با گذشت یک دهه هنوز چالش اصلی نشریات کشور میزان استفاده از علمی است که تولید می کنند. گزارش های استنادی نشریات (JCR) یا جی سی آر تنها نشریاتی را نمایه سازی می کند که ضریب تاثیر کسب کرده اند. ضریب تاثیر از فرمولی تبعیت می کند که دریافت استناد لازمه کسب آن است. نشریاتی که مقالات آنها در دو سال منتهی به سال ضریب تاثیر استناد دریافت کنند ضریب تاثیر دار خواهند داشت و استنادها بیانگر میزان استفاده از مقالات نشریه هستند.  

سرپرست ISC گفت: نشریات ضریب تاثیردار ایران در گزارش های استنادی نشریات نشان می دهد که علیرغم افزایش تعداد نشریات ایران، آنها ضریب تاثیردار نمی شوند هر چند تعداد نشریات دارای ضریب تاثیر در سال 2018 برابر با 36 مورد می باشد. بنابراین، یکی از چالش های عمده نشریات بعد از نمایه شدن در پایگاه استنادی آی.اس.آی، کسب استناد مطابق با فرمولی است که ضریب تاثیر برمبنای آن محاسبه می شود. در سال 2019 استنادهایی که در این سال به مقالات نشریه ای که در دو سال قبل از آن یعنی 2018 و 2017 منتشر شده اند برای محاسبه ضریب تاثیر مورد استفاده قرار می گیرند.

لازم به ذکر است که یکی از دلایل افزایش چشمگیر تعداد نشریات نمایه شده ایران در سال 2015، اضافه شدن نمایه نشریات نوظهور در این پایگاه استنادی بین المللی بوده است. از چالش های اصلی نشریات کشور استفاده از محتوای آنها در بین محققان بین المللی است که با بررسی استنادهای صورت گرفته به مجلات قابل بررسی است. افزایش کیفیت محتوا، بین المللی شدن نشریه و همچنین رویت پذیر شدن مقالات نشریه از عواملی هستند که می توانند به بالا بردن تعداد استنادهای نشریه کمک کنند.

دهقانی گفت: نمایه سازی نشریات در نمایه های بین المللی از نگاه سیاستگذاران علم از اهمیت بسزایی برخوردار است. هر چند سهم زبان فارسی به عنوان زبان علم و همچنین تعداد نشریات نمایه شده کشور در نمایه های استنادی بین المللی در طی سال های اخیر افزایش یافته است، اما مقایسه تعداد نشریات نمایه شده در سطح بین المللی با آنچه نمایه نشده است، نشان می دهد که غالب این نشریات فقط در پایگاه های ملی نمایه و عرضه می گردند.  

ایران از لحاظ تعداد نشریات علمی نمایه شده در پایگاه آی.اس.آی، در رتبه 22 دنیا و رتبه دو جهان اسلام قرار دارد. کشور ترکیه در بین کشورهای اسلامی تعداد 225 نشریه در این پایگاه نمایه می کند که این کشور را در رتبه 15 دنیا قرار داده است. آمریکا، انگلستان، هلند، آلمان و سوئیس 5 کشوری هستند که بیشترین نشریات علمی دنیا در پایگاه استنادی آی.اس.آی نمایه کرده اند بدین معنی که بزرگترین ناشران علمی دنیا در این کشورها قرار دارند. اسپانیا، برزیل، ایتالیا، لهستان و هند کشورهای بعدی هستند که در زمینه انتشار مجلات برتر علمی فعال ترند.

نمایه سازی نشریات در پایگاه های بین المللی و بویژه پایگاه های استنادی احتمال بازدید از نشریه و محتوای آن را افزایش می دهد که باعث می شود محققین بیشتری با نشریه آشنا شوند و به دنبال انتشار مقاله در آن نشریه بر آیند. در نتیجه، احتمال استناد به نشریه با استفاده بیشتر از محتوای آن نیز افزایش خواهد یافت.