شتاب رشد کمیت، کیفیت و تعاملات بین المللی ایران

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: بررسی ها نشان می دهد که در سال 2020 تعداد مدارک علمی نمایه شده  ایران در اسکوپوس به 72839 مورد رسیده است. این رقم در سال 2019 به میزان 64788 مدرک بود. لازم به ذکر است که اطلاعات سال 2020 در پایگاه های استنادی هنوز تکمیل نشده است و رقم ذکر شده مجدداً افزایش خواهد یافت.

دهقانی اظهار داشت: در حالی که مقالات علمی و آخرین یافته های پژوهشی محققان ایرانی در سال 2019 حدود 13% بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت می کرد در سال 2020 این رقم به 25% افزایش یافته است. بنابراین، تحقیقات وپژوهش های انجام شده محققان ایرانی در سال 2020 کیفی تر شده اند. همچنین،           فعالیت های پژوهشی حاصل از مشارکت بین المللی ایران در سال 2019 حدود 27.3% بود که در سال 2020 به 31.4% افزایش یافته است. سهم مقالات یک درصد برتر پراستناد ایران در سال 2019 به میزان 1.9% بود که در سال 2020 به بیش از  2% رسیده است. این گروه از مقالات بیشترین تعداد استنادها در دنیای علم را کسب      می کنند. همچنین، سهم مقالات ایران از نشریات Q1 در سال 2020 به حدود 43% رسیده است در حالی که این رقم در سال 2019 حدود 39% بود.

رشد کمیت علم در سال 2020

دهقانی گفت: نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که کل مدارک علمی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس از ایران در طول تاریخ (2020-1818 تقریبا 202 سال) برابر با 630768 مورد بوده که حدود 409060 مورد آن یعنی حدود 65 درصد آن در سخت ترین شرایط تحریم همه جانبه کشور یعنی سال های اخیر        (2020-2013) بوده است.  هر چند هنوز اطلاعات 2020 در پایگاه های استنادی در حال تکمیل است با اینحال ایران در سال 2020 تعداد 72839 مدرک در سطح بین المللی و در پایگاه اسکوپوس منتشر کرده است. این در حالی است که در سال 2019 این رقم 64788 مدرک بود.

وی افزود: رشد ایران در سال 2020 نسبت به سال 2019 حدود 12.4% است. ترکیه از لحاظ رشد تعداد مدارک در اسکوپوس در جایگاه نخست قرار دارد و در سال 2020 تعداد 56955 مدرک علمی منتشر کرد. از ترکیه در سال 2019 تعداد 49607 مدرک در مجلات پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه شده است. بنابراین، رشد این کشور 14.8% است. اسپانیا، ایتالیا، دانمارک و بلژیک کشورهای دیگری هستند که در سال 2020 در رده های بعدی از لحاظ رشد کمیت علم قرار می گیرند. این کشورها به ترتیب 11.9%، 11.8%، 9.3% و 9.3% رشد علمی داشته اند. 5 کشور آمریکا، ژاپن، مالزی، اندونزی و روسیه کمترین رشد علمی را در بین 25 کشور برتری که بیشترین کمیت علم دنیا را تولید می کنند داشته اند. این 5 کشور به ترتیب 2%، 0.9%، منفی 0.9%، منفی 1.1% و منفی 4.6% رشد داشته اند.

رشد کیفیت علم در سال 2020

سرپرست ISC در ادامه گفت: متوسط استناد نرمال شده مقالات ایران در اسکوپوس در سال 2020 هم اکنون 1.25 است. این بدان معنی است که مقالات ایران 25% بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت می کنند. استنادها به صورت مرتب در حال تغییر هستند. بنابراین، این شاخص نیز به صورت مرتب در حال تغییر است. هم اکنون میزان شاخص متوسط استناد نرمال شده برای مقالات ایران در سال 2019 در اسکوپوس 1.13 است. این بدان معنی است که مقالات ایران درسال 2019 حدود 13% بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت کرده اند. بنابراین در سال 2020 مقالات ایران 12% بیش از سال 2019 استناد دریافت کرده اند. اگر این مقدار را به تعداد استنادها تبدیل کنیم می بینیم که میزان استنادهای سال 2020 کمتر از سال 2019 است، اما در شاخص متوسط استناد نرمال شده که در اسکوپوس با عنوان Field weighted citation impact معرفی شده است تعداد استنادها بر حسب رشته و سال انتشار مقاله نرمال سازی می شود. مقاله ای که در سال 2019 منتشر شده با مقالات 2019 و مقاله ای که در سال 2020 منتشر شده با مقالات سال 2020 مقایسه می شود. بعبارت دیگر، مقاله ای که در سال 2019 منتشر شده فرصت بیشتری برای دریافت استناد داشته تا مقاله ای که در سال 2020 منتشر شده است.

وی در ادامه گفت: بررسی رتبه جهانی ایران  از نظر شاخص استناد نرمال شده در طول 10 گذشته نشان می دهد که کشور در سال 2011 در جایگاه 23 بود که به تدریج این جایگاه بهبود یافته است. به طوری که در سال 2018 در جایگاه 18، در سال 2019 به جایگاه 14 و نهایتا در سال 2020 به  جایگاه 12 ارتقا یافته است. بنابراین، ایران در بعد کیفیت پژوهش در طول 10 سال گذشته  11 پله ارتقا داشته است.  این درحالی است که جایگاه کشور از نظر کمیت و حجم انتشارات علمی در همین سال 15 می باشد و این حاکی از توجه بیشتر و تاکید بر کیفیت در مقایسه با کمیت و حجم تولیدات علمی در سال های اخیر  می باشد.

دهقانی گفت: همانطور که مشاهده می شود جمهوری اسلامی ایران به سرعت در حال رشد است، اما به هر ترتیب کشور نیازمند تقویت خود در حوزه مرجعیت علمی است. ایران براساس استناد نرمال شده در سال 2019 رتبه 14 و در سال 2020 رتبه 12 دنیا را در اختیار دارد. کشورهای دانمارک، هلند، سوئیس، بلژیک، سوئد، استرالیا، انگلستان، کانادا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، اسپانیا و فرانسه به مراتب استنادهای بیشتری نسبت به ایران دریافت       می کنند.

مرجعیت علمی اولین بند از سند سیاست های علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری را تشکیل می دهد و تقویت آن با هدف توسعه قلمروهای علم کشور از اهمیت برخوردار است. به هرحال رشد ایران و همچنین رتبه استنادی کشور نشان می دهد که تلاش روز افزون در جهت کسب مرجعیت  در حال رشد است.

رشد مشارکت های بین المللی در علم در سال 2020

سرپرست ISC در ادامه گفت: یکی از شاخص های رشد مشارکت علمی در سطح بین المللی انجام تحقیقات مشترک بین دو یا چند کشور است که در نهایت از طریق مقالات با توجه به وابستگی سازمانی ذکر شده بر روی آنها قابل شمارش است. جمهوری اسلامی ایران در سال 2020 حدود یک سوم مقالاتش در اسکوپوس با مشارکت بین المللی به رشته تحریر درآمده اند. به صورت دقیق این رقم 31.4% است. در سال 2019 میزان مقالات با مشارکت بین الملل ایران به 27.3% رسید. بنابراین در مقایسه با سال 2019 پژوهشگران ایران حدود 4.1% به مشارکت های بین المللی شان اضافه شده است. باید در نظر داشت که در سال 2020 مقالات بیشتری در سطح بین المللی از پژوهشگران ایرانی منتشر شده است ولی با این حال میزان مشارکت‌های بین المللی افزایش یافته است.

رشد تعداد مقالات یک درصد برتر پراستناد در سال 2020

سرپرست ISC گفت: سهم مقالات ایران از مقالات یک درصد برتر پراستناد در اسکوپوس در سال 2020 به 2% رسیده است. این رقم در سال 2019 حدود 1.9% بود. بنابراین،  تعداد مقالات یک درصد برتر پراستناد ایران حدود 0.1% افزایش یافته است. برای انتخاب مقالات یک درصد برتر پراستناد در گام نخست اسکوپوس، مقالات را           برحسب رشته های موضوعی در هر سال تفکیک می کند. علت این امر تفاوت تعداد استنادهای دریافتی در رشته های مختلف است. اندازه و فرهنگ در رشته های مختلف عامل اصلی تفاوت در تعداد استنادهای دریافتی است.