۱۴ پژوهشگر ایرانی در زمره پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد برتر دنیا ۲۰۲۲ قرار گرفتند

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین‌المللی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل‌زاده رئیس ISC گفت: شرکت کلاریویت آنالیتیکس هر ساله به معرفی برترین پژوهشگران پر استناد دنیا (HCR) می‌پردازد. این فهرست سالانه، پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی که دارای تأثیر گسترده و معناداری هستند را شناسایی می‌کند. این تأثیر در انتشار مقالات پر استناد آنها در طول یک دهه گذشته منعکس شده است. این پژوهشگران به نسبت جمعیت کل پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی دنیا، یک در هزار یا به عبارتی یک دهم درصد (0.1%) برتر هستند.
دکتر فاضل‌زاده گفت: تعداد استنادهای مقالات پر استناد (Highly Cited Papers) یکی از معیارهای اصلی انتخاب برترین پژوهشگران پر استناد دنیا بوده است. این مقالات بر اساس استنادات دریافتی، جزو یک درصد برتر در یک یا چند حوزه موضوعی در پایگاه وب آو ساینس (WOS) هستند. پژوهشگران مطابق با فهرست پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI)  در 21 حوزه موضوعی انتخاب شده‌اند. همچنین از سال 2018 به بعد، پژوهشگرانی که در چند حوزه به صورت همزمان (Cross-Field) فعالیت می‌کردند نیز تحت یک رشته جداگانه طبقه‌بندی شده‌اند. 
وی ادامه داد: علاوه بر این، تمام فعالیت‌های علمی بین‌المللی 10 ساله اخیر پژوهشگر از جمله تعداد مقالات، تعداد استنادها، تعداد مقالات پراستناد، تعداد استناد به مقالات پر استناد مورد بررسی قرار گرفته و همچنین مسایلی نظیر رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، رعایت میزان خوداستنادی در حد قابل قبول و نیز مقالات باز پس‌گیری شده در این ارزیابی موثرند. 
رئیس ISC گفت: بر این اساس، 7225 نفر به عنوان برترین پژوهشگر پر استناد دنیا در سال 2022 انتخاب شده‌اند که برخی در بیش از یک حوزه موضوعی فعالیت داشته‌اند اما به صورت انفرادی تعداد پژوهشگران برگزیده 6938 نفر است. از بین 7225 نفر، تعداد 3244 نفر در چند رشته به صورت همزمان (چند رشته‌ای) و 3981 نفر در یکی از رشته‌های موضوعی به عنوان پژوهشگر پر استناد انتخاب شده‌اند. تعداد پژوهشگران انتخاب شده از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است که علت آن، تفاوت در تعداد کل پژوهشگران در رشته‌ها است. به عنوان مثال از رشته ریاضی 52 نفر و از رشته پزشکی بالینی 466 نفر در سال 2022 انتخاب شده‌اند که این تفاوت ناشی از تفاوت در اندازه رشته‌ها یا به عبارت دیگر تعداد پژوهشگران هر رشته است.
فاضل‌زاده گفت: تعداد برترین پژوهشگران پراستناد دنیا در سال‌های 2021 و 2020 به ترتیب حدود 6600 و 6400 بوده است. بنابراین در فهرست سال 2022 حدود 600 پژوهشگر بیشتر انتخاب شده‌اند که مبتنی بر افزایش تعداد کل پژوهشگران برتر دنیا بوده است.
وی ادامه داد: از جمهوری اسلامی ایران در سال 2022 تعداد 14 پژوهشگر برتر در لیست پژوهشگران پراستناد برتر دنیا قرار گرفته‌اند. لیست کامل پژوهشگران (به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی) با ذکر وابستگی سازمانی و حوزه موضوعی آنها در جدول 1 ذکر شده است. حضور پژوهشگران برتر کشور به ترتیب در حوزه‌های موضوعی چند رشته‌ای  (10 نفر)، علوم کشاورزی (2 نفر)، ریاضیات (2نفر) و شیمی (1 نفر) بوده‌اند. 
رئیس ISC در ادامه افزود: همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود، در این فهرست نام دکتر حسن کریمی مله دو بار (حوزه موضوعی علوم کشاورزی و شیمی) ذکر شده است. ضمناً در فهرست اعلام‌شده برخی از پژوهشگران با بیش از یک وابستگی سازمانی متعلق به یک یا دو کشور ظاهر شده‌اند. به عنوان مثال دو نفر در این فهرست (دکتر نصرت‌اله وزیری، دانشگاه تهران و دکتر حسن کریمی مله، دانشگاه صنعتی قوچان) وجود دارند که کشور ایران به عنوان وابستگی دوم ذکر شده است.

جدول 1- پژوهشگران (با وابستگی ایران) حاضر در لیست برترین پژوهشگران پر استناد دنیا - 2022

پژوهشگران برتر جهان اسلام
رئیس ISC اظهار داشت: در لیست برترین پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد دنیا سال 2022، نام 13 کشور اسلامی (تنها با در نظر گرفتن وابستگی اول) مشاهده می‌شود که سهم آنها حدود 2 درصد از کل پژوهشگران برتر دنیا می‌باشد. کشور عربستان با 108 نفر ، ایران و مالزی با 12 نفر، ترکیه با 6 نفر و قطر با 5 نفر بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را در میان کشورهای اسلامی دارند. آمار کل تعداد پژوهشگران برتر جهان اسلام در جدول 2 ارایه شده و این افراد به ترتیب حروف الفبا از کشورهای اردن، امارات متحده عربی، ایران، بنگلادش، ترکیه، تونس، عربستان سعودی، قطر، کویت، لبنان، مالزی، مراکش و مصر می‌باشند.

جدول 2 - تعداد پژوهشگران پر استناد برتر کشورهای اسلامی در سال 2022

فاضل زاده گفت: وابستگی سازمانی اول 108 پژوهشگر پراستناد (یک دهم درصد (0.1%) برتر) دنیا (HCR) 2022 مربوط به کشور عربستان است که از این بین، وابستگی سازمانی دوم 81 نفر آنها مربوط به سایر کشورها از جمله چین، اسپانیا، ایتالیا، انگلستان، آلمان، هند، پاکستان، ترکیه، مصر، آمریکا و ... است. بنابراین واضح است که تمامی این افراد ملیت کشور عربستان را نخواهند داشت. از این رو پروفایل تمامی پژوهشگران عربستانی موجود در این فهرست، در سایت‌­های مختلف از جمله پایگاه WOS، سایت دانشگاه مربوطه و ... مورد بررسی و تحلیل دقیق‌­تری قرار گرفت.

طبق نمودار 1، در مجموع 91 پژوهشگر (حدود 84 درصد) با وابستگی کشور عربستان در این فهرست، غیر بومی و به کشورهای دیگر نیز وابسته هستند که بیش از نیمی (حدود 59 درصد) از آنها فقط وابسته به چند کشور چین، اسپانیا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، هند، ترکیه، انگلستان، پاکستان و مصر است. بنابراین تنها 17 پژوهشگر (نزدیک به 16 درصد) در حال حاضر فقط با وابستگی سازمانی کشور عربستان هستند گرچه تعدادی از این پژوهشگران هنوز ملیتی غیر بومی دارند اما در سال­‌های اخیر تولیدات علمی خود را تنها با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر کرده­اند و این در حالی است که (100 درصد) تمامی پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران، دارای ملیت ایرانی می‌باشند.

وی ادامه داد: لازم به ذکر است، اگرچه عربستان با هدف بهبود جایگاه علمی خود در دنیا، سرمایه‌گذاری مناسبی جهت جذب دانشمندان پر استناد انجام داده است ولی همانطور که اشاره شد این دانشمندان به صورت نیابتی تولیدات علمی خود را با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر نموده‌­اند. سهم واقعی دانشمندان با وابستگی سازمانی کشور عربستان در آخرین فهرست پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد (0.1%) برتر دنیا (HCR) سال 2022، 17 نفر و نزدیک به جایگاه جمهوری اسلامی ایران می­‌باشد.

رئیس ISC گفت: دانشگاه هاروارد با 233 پژوهشگر، آکادمی علوم چین با 228 پژوهشگر و دانشگاه استنفورد با 126 پژوهشگر سه سازمانی هستند که بیشترین تعداد پژوهشگران برتر یک دهم درصد دنیا را در اختیار دارند.

کشورهای آمریکا، چین، انگلستان، آلمان، استرالیا، کانادا، هلند، فرانسه، سوئیس و سنگاپور بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را دارند. آنها به ترتیب 2764، 1169، 579، 369، 337، 226، 210، 134، 112، و 106 پژوهشگر برتر را در اختیار دارند که حدود 83 درصد پژوهشگران برتر دنیا می­باشد.

فاضل زاده افزود: پژوهشگران پر استناد، کیفی­ترین مقالات علمی دنیا و با بیشترین استنادات دریافتی را به خود اختصاص داده­اند و لذا در حوزه موضوعی تخصصی خود به عنوان پژوهشگر موثر در سطح بین المللی شناخته و معرفی شده­­اند. اما باید در نظر داشت که فقط یکی از معیارهای ارزیابی تاثیرگذاری پژوهش، تعداد استناد می‌­باشد. امروزه مؤثر بودن فقط در تعداد استنادها خلاصه نمی‌شود، بلکه رفع مشکلات جامعه و اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی، فنآورانه و نوآورانه از سایر ابعادی هستند که می­‌بایست مورد توجه پژوهشگران قرار گیرند.

پژوهشگران ایرانی پر استناد یک دهم درصد (0.1%) برتر (HCR) در سال­‌های مختلف در نمودار 2 نشان داده شده است.