رصد و پایش کتاب های چاپ شده نویسندگان ایرانی توسط انتشارات معتبر بین‌المللی

به گزارش روابط ‌عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس مؤسسه ISC گفت: با توجه به اینکه بخشی از تلاش­ های اساتید و پژوهشگران کشور در تألیف و نشر کتاب توسط ناشران معتبر ملی و بین ­المللی بازتاب می­ یابد، مؤسسه ISC راه ­اندازی پایگاه اطلاعاتی جامعی از کتاب­های پژوهشگران ایرانی چاپ‌شده توسط ناشران معتبر بین المللی را برای نمایه ­سازی و رصد این نوع منابع، برای نخستین بار در دستور کار قرار داده است.

وی ادامه داد: تأسیس پایگاه کتاب های بین المللی نویسندگان ایرانی در راستای تقویت دیپلماسی و تعاملات علم و فناوری کشور می باشد و گامی مهم در جهت مرجعیت علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران در سطح بین المللی می‌باشد.

رئیس ISC گفت: نمودار 1 روند رشد انتشار کتاب در بازه ­های پنج ساله را به تصویر می ­کشد. همانگونه که مشاهده می‌شود، دهه 2020-2016 شاهد بیشترین عناوین کتاب­ های ایرانی در سطح بین ­المللی بوده است.

بر اساس آخرین اطلاعات دریافتی، بیش از 1200 عنوان کتاب از نویسندگان ایرانی توسط ناشران معتبر بین المللی به چاپ رسیده است. در این میان، دانشگاه های جامع کشور با انتشار 1061 عنوان کتاب در صدر قرار دارند. پس از آن دانشگاه ­های صنعتی با 97 عنوان، دانشگاه آزاد اسلامی با 48 عنوان کتاب، دانشگاه­های علوم پزشکی با 20 عنوان کتاب، پژوهشگاه ­ها و مؤسسات تحقیقاتی با 15 عنوان کتاب در رتبه ­های بعدی قرار دارند.

     همانگونه که پیشتر اشاره شد بالغ بر 80 دانشگاه، پژوهشگاه و مؤسسه تحقیقاتی به شرح ذیل در فراخوان شرکت نموده و اطلاعات خود را ارسال کردند. اسامی آنها به شرح جداول 2 تا 6 می ­باشد. 

فاضل زاده درباره وابستگی سازمانی نویسندگان گفت: اطلاعات دریافتی، کتاب­ های چاپ شده توسط ناشران معتبر بین‌المللی را از سال 1964 الی 2023 پوشش می­ داد. نمودارهای 3 تا 6 وابستگی سازمانی نویسندگان کتاب های منتشر‌شده در سطح بین ­المللی را نمایش می­ دهد. از آنجا که راهبردهای انتشاراتی دانشگاه ­های جامع، صنعتی و پزشکی متفاوت است، وضعیت تعداد کتاب های این دانشگاه‌ها به تفکیک بررسی شده است. شایان ذکر است برخی کتابها به طور مشترک توسط وابستگی های سازمانی مختلف نگاشته شده است. از این رو، مجموع سهم کتاب ها از تعداد مطلق عناوین منتشرشده بیشتر است.

نمودار 3، اطلاعات 15 دانشگاه جامع از دانشگاه ­هایی که اطلاعات خود را برای مو­سسه ISC ارسال داشته اند و بیش از بیست عنوان کتاب را در سطح بین ­المللی منتشر کرده ­اند، به نمایش می گذارد.  همانگونه که مشاهده می شود دانشگاه تهران، اصفهان و پیام نور به ترتیب سه رتبه نخست را به لحاظ شمار کتاب های منتشر شده از آن خود کرده ­اند.

     بر اساس نمودار 4، از میان دانشگاه ­های صنعتی که در فراخوان شرکت کرده اند، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با 131 عنوان و دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با 27 عنوان در رتبه نخست و دوم قرار گرفته ­اند.

     نمودار 5 وضعیت انتشار کتاب در دانشگاه ­های وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را به تصویر می‌کشد. همانگونه که مشاهده می شود، دانشگاه علوم پزشکی تهران بیشترین آمار انتشار کتاب بین­ المللی را داشته است.

وی در رابطه با ناشران بین المللی افزود: بررسی ناشران کتاب های بین­ المللی نویسندگان ایرانی نشان داد که این کتاب­ ها توسط بیش از 250 ناشر بین­ المللی منتشر شده ­اند. به منظور درک بهتر جایگاه بین ­المللی این کتاب­ها، ناشرانی که بیشترین کتاب­ های نویسندگان ایرانی را منتشر کرده­اند شناسایی و در نمودار 6  به تصویر درآمده است.

همانگونه که مشاهده می ­شود انتشارات لامبرت آکادمیک با انتشار بیش از 165 عنوان کتاب از محققان ایرانی در رتبه اول و  انتشارات پالگریو مک میلان در رتبه دهم قرار دارد. انتشارات وایلی و  مک گراو هیل و ... در رتبه ­های بعدی قرار دارند. شایان ذکر است بر اساس نظام رتبه­ بندی  Sense، ناشران کتاب­ های پژوهشگران ایرانی، در رتبه­ های A-D قرار دارند. بدین ترتیب که  انتشارات وایلی، کمبریج و آکادمیک پرس دارای رتبه A، انتشارات الزویر، اشپرینگر، سی. آر. سی و پالگریو مک میلان دارای رتبه B، انتشارات لامبرت دارای رتبه C، و اینتک اوپن دارای رتبه D می­باشد (جدول 7).

فاضل زاده در خصوص زبان کتاب­ های بین ­المللی منتشر شده گفت: کتاب­ های منتشره بر اساس زبان، به ترتیب به انگلیسی، چندزبانه، عربی، فرانسوی، روسی، ترکی و ایتالیایی و اسپانیایی تعلق دارد.  بیشترین تعداد به زبان انگلیسی با 1217 عنوان و کمترین تعداد به زبان ایتالیایی و اسپانیایی هر کدام با یک عنوان اختصاص دارد.

رئیس ISC در خصوص حوزه ­های موضوعی کتاب­ های بین­ المللی منتشر شده گفت: کتاب­ های گزارش شده در طیف وسیعی از حوزه ­های موضوعی شامل هنر و علوم انسانی،  فنی و مهندسی، علوم پایه، کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی و پزشکی منتشر شده است. همانطور که در نمودار 7 مشاهده می­ شود، حوزه هنر و علوم انسانی با 685 عنوان در رتبه نخست قرار گرفته است. سپس حوزه فنی و مهندسی با 315 عنوان، علوم پایه با 142 عنوان، کشاورزی و دامپزشکی با 51 عنوان و پزشکی با 36 عنوان در رتبه ­های دوم تا پنجم قرار دارند.

هر حوزه موضوعی سطح کلان مشتمل بر موضوعات سطح میانی است که در ادامه به موضوعاتی که بیشترین تعداد کتاب را به خود اختصاص داده اند اشاره شده است.

در حوزه هنر و علوم انسانی، موضوعات آموزش و یادگیری زبان با 301 عنوان کتاب، ادبیات انگلیسی با 66 عنوان کتاب و جامعه شناسی با 59 عنوان کتاب به ترتیب دارای بیشترین میزان انتشار کتاب بودند (نمودار 8).

در حوزه فنی و مهندسی، موضوعات برق و الکترونیک با 82 عنوان کتاب، فناوری با 45 عنوان کتاب و انرژی با 41 عنوان کتاب به ترتیب دارای بیشترین میزان انتشار کتاب بودند (نمودار 9).

در حوزه علوم پایه، موضوعات شیمی با 40 عنوان کتاب، جبر و ریاضیات با 30 عنوان کتاب و زیست شناسی با 21 عنوان کتاب به ترتیب دارای بیشترین میزان انتشار کتاب بودند (نمودار 10).

در حوزه علوم کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی، موضوعات جنگلداری با 13 عنوان کتاب، غذا با 11 عنوان و محیط زیست با 8 عنوان کتاب دارای بیشترین میزان انتشار کتاب بودند (نمودار 11).

در حوزه علوم پزشکی، موضوعات زیست­پزشکی با 7 عنوان و دارو با 6 عنوان دارای بیشترین میزان انتشار کتاب بودند (نمودار 12).