سکوهای علم و فناوری: شناسایی پژوهشگران و جهت دهی تحقیقات در راستای رفع نیازهای جامعه

به گزارش روابط عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس مؤسسه ISC گفت: اطلاع‌رسانی علم و فناوری و نیازهای مرتبط جامعه از یک پنجره واحد، شناسایی دانشمندان، نخبگان و سرآمدان همواره مدنظر سیاستگذاران بوده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی با آینده‌نگری، ضرورت ایجاد و ارتقای سکوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری را در مورخ 1400/10/7 تصویب و ابلاغ نموده است. بر اساس ماده 4 این مصوبه ایجاد ساختار نهادی برای برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی سیاست‌های ابلاغی در حوزه آموزش عالی، پژوهش، فناوری و نوآوری بر عهده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد. در این راستا وزارت عتف این ماموریت را به موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) سپرده است.

سید احمد فاضل زاده افزود: طبق اساسنامه جدید مؤسسه ISC که در تاریخ 1401/12/7 به تصویب شورای گسترش آموزش عالی رسید، با تغییر نمودار سازمانی و ایجاد معاونت فناوری و مدیریت سکوهای علم و فناوری در یک سال گذشته، اقدام به راه‌اندازی 3 سکوی علم و فناری: "نظام ایده‌ها و نیازها"، "درگاه آشنایی با نخبگان و آینده سازان (دانا)" و "سرآمدان علم و فناوری و دیپلماسی علمی" کرد که در ادامه گزارش اقدامات انجام شده ارائه می شود.

1. نظام ایده‌ها و نیازها

رئیس مؤسسه ISC گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی بر تکمیل زنجیره علم، فناوری و نوآوری با جامعه و صنعت، به منظور کمک به کاربردی نمودن دانش،‌ طرح­های تحقیقاتی و پارساها (پایان‌نامه کارشناسی­ ارشد و رساله دکتری) همواره تاکید نموده اند. لذا به منظور پایش و پردازش نیازهای کشور، مشارکت عموم متخصصین جامعه در حل مسائل کشور، استفاده از ظرفیت‌های گسترده موجود در کشور در کلیه سطوح و تکمیل زنجیره ایده تا پدیده و تجاری‌سازی نوآوری‌ها، دستاوردهای پژوهشی و اختراعات،‌ در جهت ساختن ایرانی پیشرو، توسعه یافته و ایجاد بستر مناسب برای تمام ایرانیان مشتاق خدمت و علاقمند به مشارکت نظام ایده‌ها و نیازها، توسط موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) در اردیبهشت ماه سال 1401معرفی شده و با آدرس https://nan.ac در دسترس عموم می­باشد. این نظام بر پایه‌ی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و برنامه­های پیشنهادی وزیر محترم عتف جناب آقای دکتر زلفی گل ایجاد شده است.

شکل 1: تصویب نظام ایده‌ها و نیازها به عنوان پنجره واحد علوم، تحقیقات و فناوری کشور در بیست و نهمین جلسه شورای عالی عتف و با حضور رئیس جمهور محترم

وی گفت: شورای‌عالی علوم، تحقیقات و فناوری با شناخت اهمیت سکوهای علم و فناوری، نظام ایده‌ها و نیازها و اهداف آن، در بیست و نهمین جلسه (تاریخ 03/04/1402) با حضور رئیس محترم جمهور، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، رئیس محترم موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) و اعضای محترم شورا مصوب نمود که نظام ایده‌ها و نیازها به عنوان پنجره واحد علوم، تحقیقات و فناوری کشور فعالیت خود را ادامه دهد(شکل 1).

فاضل زاده گفت: دو هدف اصلی تعریف نظام ایده­‌ها و نیازها یکپارچه‌­سازی سامانه‌­های مشابه و کاربردی نمودن تحقیقات از جمله پارساهای (پایان‌­نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری) دانشجویی در راستای رفع نیازهای کشور می­باشد. یکپارچه‌­سازی سامانه­‌های مشابه در حوزه نیازها و ایده­‌ها در کشور به عنوان یکی از اهداف اصلی در نظر گرفته شده است. سیاست‌گذاری‌های مرتبط با نظام ایده‌ها و نیازها با راهبری کمیته اجرایی و با حضور مقام عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیگیری و انجام می گردد. یکی از اولین وزارتخانه ها که همکاری با نظام ایده‌ها و نیازها را آغاز نمود، وزارت نفت می باشد. سامانه عرضه و تقاضای وزارت نفت با آدرس https://mop.nan.ac طراحی و پیاده­‌سازی شده است که تقاضاهای فناورانه این وزارتخانه با درخت فناوری پنج سطحی در دسترس عموم قرار گرفته است. همچنین، ارتباط سامانه با برخی سامانه­های مشابه در کشور به صورت ماشینی برقرار شده است. به منظور برآوردن هدف دوم، طرح استادمحوری برای اولین بار در جهت جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی مبتنی بر حل نیازهای کشور به دو شیوه با آزمون و بدون آزمون در سال 1402 معرفی گردیده است. در این راستا زیرسامانه استادمحوری با آدرس https://parsa.nan.ac در نظام ایده­‌ها و نیازها ارائه شده است. عملکرد یکساله نظام ایده­‌ها و نیازها با جزییات بیشتر در ادامه این گزارش تحلیلی ارائه شده است.

گزارش آماری نظام ایده‌ها و نیازها: ثبت 12 هزار ایده و نیاز

دبیر شورای سیاستگذاری نظام ایده ها و نیازها گفت: به گزارش ارائه شده دبیرخانه نظام ایده­ها و نیازها در تاریخ 31 شهریور ماه 1402، تعداد ایده­ها و نیازهای ثبت شده به تفکیک زمان ثبت آنها و حوزه موضوعی ثبت شده بصورت نمودارهای زیر می­باشند. تعداد 9797 نیاز و 1836 ایده در سامانه ثبت شده است که بیشترین نیازها به ترتیب مربوط به حوزه موضوعی فنی و مهندسی، علوم پایه، علوم­انسانی، کشاورزی و منابع طبیعی، علوم بهداشت، هنر و دامپزشکی بوده است.

نمودار 1:  رشد ایده‌­ها و نیازهای ثبت شده در نظام ایده­ها و نیازها به تفکیک ماه

طرح استادمحوری: ثبت 1097 پارسای دانشجویی

فاضل زاده افزود: استاد محوری یک طرح نوین برای کاربردی نمودن پارساهای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و رفع مشکلات جامعه است. پایه این طرح بر اساس پژوهش بنا شده و برای انجام آن به افراد متخصص و دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیاز است. با توجه به رسالت نظام ایده­ها و نیازها در جهت سوق دادن پارساها به سوی نیازهای کشور، در این شیوه استاد پذیرنده طرحی را برای رفع نیازهای جامعه از سامانه نظام ایده‌ها و نیازها انتخاب و با کمک دانشجویان موفق و برتر اقدام به انجام آن می­کند.  برای نخستین بار در کشور اگر اعضای هیئت علمی دانشگاه ها راه­حلی برای حل یکی از مسائل کشور داشته باشند، می توانند دانشجو به منظور حل مساله موردنظر جذب نمایند. لازم به ذکر است که سهمیه طرح استادمحوری به صورت سهمیه مازاد برای استاد دانشگاه درنظر گرفته شده است.

 رئیس ISC گفت: در صورتی که نیاز مدنظر استاد دانشگاه در سامانه وجود نداشته باشد، امکان تعریف نیاز با شرایط ذکر شده در شیوه نامه اجرایی وجود دارد. طرح استادمحوری متعلق به دانشگاه خاصی نبوده و همه دانشگاه های کشور از این طرح استفاده می کنند. این طرح به دو صورت بدون آزمون برای دانشجویان استعداد درخشان و با پذیرش از طریق آزمون تعریف شده است. این طرح از آنجا که توسط متخصصین و پژوهشگران کشور انجام می شود؛ قطعا" تاثیر بسزایی در رفع نیازها و رشد جامعه و همچنین بالا بردن سطح رضایتمندی افراد از زندگی دارد. مستندات، آیین­نامه­ها و فرآیند­های اجرایی طرح استادمحوری در زیرسامانه استادمحوری نظام ایده­ها و نیازها به آدرس https://parsa.nan.ac در دسترس عموم است.

به گزارش ارائه شده توسط دبیرخانه نظام ایده­ها و نیازها در تاریخ 31/06/1402، تعداد 1097 درخواست ثبت پارسا برای شرکت در طرح استادمحوری در سامانه نظام ایده­ها و نیازها به ثبت رسیده است که بیشترین ثبت پارسا به ترتیب در حوزه­های موضوعی فنی و مهندسی با 435، علوم انسانی با 261 و علوم پایه با 225 صورت گرفته است.

نمودار2: تعداد پارساهای ثبت شده در طرح استادمحوری به تفکیک حوزه موضوعی

نمودار3: تعداد پارساهای ثبت شده در طرح استادمحوری به تفکیک دانشگاه

همچنین  تعداد 46 دانشگاه در سامانه نظام ایده‌ها و نیازها درخواست خود را در طرح استادمحوری ثبت کرده‌اند که از این میان تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با 170، دانشگاه شهید بهشتی145، دانشگاه اصفهان با 135،دانشگاه تهران با 134 و دانشگاه شیراز با 95 نفر بیشترین درخواست ثبت پارسا در این طرح را داشته­اند. به طور کلی، تاکنون درخواست‌های ثبت پارسا در نظام ایده‌ها و نیازها توسط 623 عضو هیئت علمی برای 765 نیاز در سامانه بوده است.

2. درگاه آشنایی با نخبگان و آینده‌سازان - دانا

سید احمد فاضل زاده گفت: شبکه­های اجتماعی علمی بستری را فراهم می­آورند که در آن کاربران می­توانند در ارتباط با یکدیگر به هم­رسانی و انتقال دانش و یافته­های علمی، پرسش و پاسخ، بحث، انتقاد و ارائه نظر درباره دیگر آثار علمی یا نظرات دیگران بپردازند. در این شبکه­ها، فرصت­هایی برای کاربران برای مطالعه مقالات علمی و ارائه بازخورد درباره آن­ها فراهم می­شود. شبکه­های علمی- اجتماعی پروفایلی از پژوهشگران را ارائه می­دهند و امکان ارتباط علمی میان پژوهشگران مختلف را فراهم می­نمایند. کاربران می­توانند با دنبال کردن پژوهشگران مورد علاقه­شان، از تازه­ترین مقالات و دستاوردهای آنان آگاه شده و آثار آنان را مورد ارزیابی قرار دهند. همچنین، امکان طرح پرسش و پاسخ توسط کاربران وجود دارد. با این حال، علی­رغم قابلیت­ها و تسهیلات قابل توجه این سامانه­ها، ضرورت راه­اندازی شبکه اجتماعی بومی متناسب با نیازهای جامعه علمی ایرانی بیش از پیش احساس می­شود. سامانه ایرانی مپفا  نیز تنها به نمایش اطلاعات پژوهشگران محدود می­شود و از نبود امکان تعامل و ارتباط علمی میان پژوهشگران رنج می­برد.

وی گفت: به منظور رفع خلاء موجود، «درگاه آشنایی با نخبگان و آینده­سازان» و یا به اختصار، «دانا» در اردیبهشت ماه 1402با حضور مقام عالی وزارت و همزمان با اجلاس روسای دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور رونمایی گردید (شکل 2). در این سامانه، امکان ارتباط علمی میان پژوهشگران از طریق یک شبکه اجتماعی علمی فراهم شده تا از این طریق، پژوهشگران بتوانند با یکدیگر تعامل بیشتری داشته باشند.