رصد جایگاه فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران: صعود ۵۱ پله ای ایران در یک دهه اخیر
به گزارش روابط عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، در آیین افتتاحیه بیست و چهارمین نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن بازار در تهران به مورخ 20 آذر 1402، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) گفت: موسسه ISC وظیفه رصد و پایش علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران، کشورهای اسلامی و جهان را بر عهده دارد.
وی گفت: همراستا با رصد و پایش علم در سطح ملی و جهانی، رصد جایگاه فناوری و نوآوری نیز بسیار حائز اهمیت است. کشورها با توجه به ابرچالش‌ها و اولویت های پژوهشی و فناوری خود در سطح محلی، ملی و بین‌المللی بایستی زمینه‌های تحقیق و فناوری های کاربردی مورد نیاز را مورد توجه قرار دهند.
رئیس مؤسسه ISC اظهار داشت: بر اساس گزارش سال 2023 سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) در خصوص اقتصادهای نوآور برتر، کشورهای هند، ایران و قزاقستان در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی به ترتیب در جایگاه اول تا سوم قرار گرفته اند.
وی افزود: طبق گزارش های شاخص جهانی نوآوری، در بین کشورهایی که طی یک دهه گذشته بیشترین رشد و صعود را داشته اند، کشور جمهوری اسلامی ایران با 51 پله بیشترین صعود را از رتبه 113 به رتبه 62 داشته است. در نمودار 1 تغییرات جایگاه چند کشور آسیایی در بازه زمانی 2023-2013 نشان داده شده است.
نمودار. 1 تغییرات جایگاه چند کشور آسیایی در بازه زمانی ده ساله (2023-2013).
فاضل زاده ادامه داد: شاخص های نوآوری و فناوری جهانی عبارتند از: شاخص خروجی‌های خلاق، دانش و فناوری، پژوهش و سرمایه انسانی و پیچیدگیهای کسب و کار. ایران در دو شاخص خروجی‌های خلاق و خروجی‌های پس از ترکیه رتبه دوم را در بین کشورهای پیشرو اسلامی به دست آورده است.
جدول 1. رتبه کشورهای اسلامی در چهار شاخص نوآوری و فناوری WIPO 2023
جایگاه ایران به لحاظ تعداد ثبت اختراع بین‌المللی در بازه زمانی 2023-2013
فاضل زاده گفت: مقالات تحقیقاتی نماد برونداد علمی و پروانه های ثبت اختراع نماد برونداد فناوری و نوآوری می‌باشد که می تواند منجر به تجاری سازی شود. در جدول 2، مقالات نمایه شده در پایگاه WoS، پروانه های ثبت اختراع پایگاه US PATENTS و نسبت اختراع ثبت شده به مقالات نمایه شده را به تفکیک کشورهای پیشرو در بازه زمانی 2023-2013 نشان می دهد. همانطور که در این جدول نشان داده می شود بیشترین تعداد اختراعات ثبت شده در کشورهای ایالات متحده آمریکا، ژاپن و کره جنوبی بوده است و ایران با 1768 پروانه ثبت اختراع رتبه 51 جهان را از آن خود کرده است.
جدول 2. تولیدات علمی و فناوری کشورهای پیشرو جهان در بازه زمانی 2023-2013
نسبت تولیدات علمی به پروانه های ثبت اختراع
رئیس مؤسسه ISC گفت: مطابق جدول 2، در تمامی کشورهای جهان، تعداد تولیدات علمی از تعداد تولیدات فناورانه (پروانه های ثبت اختراع) بیشتر می‌باشد. درصد پروانه های ثبت اختراع به انتشارات علمی در کشورهای پیشرو در ثبت اختراعات مانند ژاپن، تایوان، کره و آمریکا به ترتیب 51/86 درصد،16/70 درصد،34/54 درصد و 13/45 درصد می باشد.
اختراعات بین‌المللی ثبت شده کشورهای اسلامی پیشرو
فاض زاده گفت: در بین کشورهای اسلامی به لحاظ تعداد پروانه ثبت اختراع، ایران با 1768 پروانه ثبت اختراع، جایگاه پنجم را از آن خود کرده است. کشورهای عربستان سعودی، مالزی، ترکیه و امارات متحده عربی به ترتیب با 17088، 8116، 5765 و 2942 در جایگاه اول تا چهارم کشورهای اسلامی قرار دارند.
نمودار2 . تعداد پروانه های ثبت اختراع کشورهای اسلامی در پایگاهUS PATENT
اختراعات ملی ثبت شده موسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور
وی ادامه داد: در نمودار 3 تعداد اختراعات ملی ثبت شده توسط موسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور در سال های 1397 لغایت 1399 نشان داده شده است. به طور میانگین در هر سال 440 پروانه ثبت اختراع ملی صادر شده است که در مقایسه با تعداد مقالات علمی تولید شده بسیار کم می‌باشد.
نمودار 3. تعداد اختراعات ملی ثبت شده کشور در سال های 1397 لغایت 1399.
رئیس موسسه ISC گفت: با توجه به زنجیره ارزش علم و فناوری، بایستی دانشگاه‌ها، موسسات پژوهشی و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان کشور با برنامه ریزی و اختصاص بودجه مناسب اقدام به ثبت دستاوردهای علمی و فناوری در پایگاه‌های ملی و بین‌المللی ثبت اختراعات نمایند. بدیهی است در این راستا بایستی متولیان امر با تخصیص بودجه های مناسب و تامین و تجهیز آزمایشگاه‌های تحقیقاتی زمینه توسعه‌ی تبدیل علم به فناوری و محصولات دانش‌بنیان را فراهم نمایند.
