جایگاه جهانی علم و فناوری کشور: حوزه سلامت و پزشکی

به گزارش روابط عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس مؤسسه ISC ضمن تسلیت شهادت خادم الرضا رئیس جمهور محترم حضرت آیت الله دکتر رئیسی و یاران همراهشان، گفت: با توجه به اهمیت حوزه سلامت و پزشکی و پیشرفت های کسب شده کشور جمهوری اسلامی ایران در این حوزه، گزارشی از تولیدات علمی و فناوری این حوزه و همچنین پژوهشگران پراستناد و حضور دانشگاه های مجموعه علوم پزشکی در رتبه بندی‌های جهانی توسط مؤسسه ISC تهیه شده است.

فاضل زاده در خصوص جایگاه تولیدات علمی کشور گفت: جایگاه جمهوری اسلامی ایران در بین 20 کشور دارای بیشترین تولیدات علمی نمایه‌شده در پایگاه‌های اسکوپوس و وب آو ساینس در سال 2023  در نمودارهای 1 و 2 نشان داده شده است. چین و آمریکا دارای بیشترین تولیدات علمی نمایه شده در هر دو پایگاه هستند و جمهوری اسلامی ایران نیز رتبه شانزدهم در پایگاه اسکوپوس و رتبه هفدهم در پایگاه وب آو ساینس را دارد.

نمودار 1 -تولیدات علمی نمایه شده بیست کشور برتر جهان در پایگاه اسکوپوس در سال 2023

نمودار 2-تولیدات علمی نمایه شده بیست کشور برتر جهان در پایگاه وب آو ساینس در سال 2023

وی ادامه داد: نمودار مقایسه‌ای و روند تغییرات تعداد تولیدات علمی نمایه شده‌ جمهوری اسلامی ایران در پایگاه‌های اسکوپوس و  وب آو ساینس طی 10 ساله اخیر را می‌توان در نمودار 3 مشاهده کرد. همانگونه که ملاحظه می‌شود، تعداد مقالات ایرانی طی سال های مختلف، روند افزایشی داشته و به صورت معمول، تعداد مقالات نمایه شده ایرانی در اسکوپوس، اندکی بیشتر از وب آو ساینس بوده است.

نمودار 3 -تولیدات علمی نمایه شده جمهوری اسلامی ایران در پایگاه‌های اسکوپوس و  وب آو ساینس طی ده ساله اخیر

تعداد مقالات نشریات ایرانی موجود در ISC طی سال های 1390 تا 1402 در نمودار 4 نشان داده شده است.

نمودار4 -تعداد مقالات نشریات ایرانی موجود در ISC طی سال های 1390 تا 1402

رئیس مؤسسه ISC در ادامه گفت: تولیدات علمی حوزه های موضوعی مختلف کشور جمهوری اسلامی ایران در پایگاه وب آو ساینس در 10 سال اخیر در نمودار 5 نشان داده شده است. حوزه موضوعی علوم پزشکی و بهداشت، بعد از حوزه‌های موضوعی مهندسی و فناوری و علوم طبیعی با 158687 مدرک بیشترین تولید را داشته است.

نمودار 5-تولیدات علمی حوزه های موضوعی مختلف جمهوری اسلامی ایران در پایگاه وب آو ساینس در ده سال اخیر

 

جایگاه تولیدات علمی حوزه موضوعی علوم پزشکی و بهداشت کشور

وی در خصوص جایگاه تولیدات علمی حوزه موضوعی علوم پزشکی و بهداشت کشور گفت: تولیدات علمی حوزه‌ی موضوعی علوم پزشکی و بهداشت کشور جمهوری اسلامی ایران در پایگاه وب آو ساینس در 10 سال اخیر با جزئیات بیشتر بررسی شده است. در این حوز­ه­ کلان موضوعی بیشترین تولیدات مربوط به پزشکی بالینی بوده است. (نمودار 6)

نمودار 6 -تولیدات علمی حوزه ی موضوعی علوم پزشکی و بهداشت جمهوری اسلامی ایران در پایگاه وب آو ساینس در ده سال اخیر

وی ادامه داد: دانشگاه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیشترین تولیدات علمی در پایگاه وب آو ساینس در 10 سال اخیر در  نمودار 7 نشان داده شده است. دانشگاه علوم پزشکی تهران بیشترین تولیدات را به خود اختصاص داده است و پس از آن، دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی، ایران، تبریز و شیراز جایگاه‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده‌اند.

نمودار 7 - دانشگاه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیشترین تولیدات علمی در پایگاه وب آو ساینس در ده سال اخیر

 

جایگاه تولیدات علمی مرتبط با فناوری های نسل چهارم

فاضل زاده درباره جایگاه تولیدات علمی مرتبط با فناوری نسل 4 گفت: پیشرفت فنّاوری در سال­های اخیر در یک جایگاه ویژه قرار گرفته است. هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، چاپ سه بعدی، کلان داده و ...، به صورت هوشمندانه پیشرفت نموده و مفهومی به نام صنعت 4 را ایجاد کرده­اند.

انقلاب صنعتی چهارم مبتنی بر هوشمندسازی است و به همین علت نیز تجهیزات هوشمند و فناوری هایی نظیر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، چاپ سه بعدی، فناوری های ارتباطی نسل جدید(5G)، رباتیک، کلان داده، بلاک چین ها و فناوری پهپاد حرف اول را در این انقلاب صنعتی می‌زنند.

وی افزود: انقلاب صنعتی چهارم، یک نظریه صرف نیست، بلکه یک واقعیت در حال ظهور است که منشا تغییرات فراوانی در حوزه‌های حکمرانی دولتی و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و آموزشی خواهد شد. در چنین ساختاری ماهیت و هویت دولت-ملت تغییر اساسی خواهد یافت. در چنین انقلابی، فناوری‌های نسل چهارم صنعت سهم مهمی در ارزش آفرینی اقتصادی دارند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان برای استقبال از این تغییر بسیار مهم فلسفی، اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی سندهای مفصلی در دست تهیه است تا بتوانند در آینده این تحولات سهمی داشته باشند.

رئیس مؤسسه ISC گفت: بر اساس آنچه در جدول 1 مشاهده می‌شود، در اغلب فناوری های نسل چهارم، رتبه جمهوری اسلامی ایران در سال 2023 نسبت به سال 2022 بهتر شده است. بیشترین بهبود رتبه مربوط به بلاک چین‌هاست که با ثبت 4 مدرک طی سال 2023 نسبت به تنها یک مدرک در سال 2022، رتبه جمهوری اسلامی ایران، از 45 به 11 ارتقاء یافته است.    

وی ادامه داد: نکته قابل تأمل، سهم تولیدات علمی کشور نسبت به تعداد تولیدات علمی جهانی است. با وجود رتبه‌های نسبتا خوب جهانی در هریک از فنّاوری­های نسل چهارم صنعت، اما این آمار، سهم نسبتا کمی از تولیدات جهانی را تشکیل می‌دهند. به گونه ­ای که در سال 2023، در فناوری­های نسل چهارم صنعت، سه کشور چین، هند و آمریکا در فناوری ­های ارتباطی نسل جدید (5G) 55 درصد؛ اینترنت اشیاء 60 درصد؛ بلاک چین ­ها 75 درصد؛ فناوری پهپاد 45 درصد؛ کلان داده 61 درصد؛ هوش مصنوعی و پرینت سه بعدی 51 درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص داده­ اند.

وی افزود: در رباتیک دو کشور چین و آمریکا 48.14 درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص داده­اند. جمهوری اسلامی ایران در فناوری­های ارتباطی نسل جدید (5G) 1.58 درصد؛ اینترنت اشیاء 2.65 درصد؛ بلاک چین­ها 1.85 درصد؛ فناوری پهپاد 1.13 درصد؛ کلان داده 1.39 درصد؛ هوش مصنوعی  1.93 درصد ؛ پرینت سه بعدی 2.32 درصد و رباتیک 0.72 درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص داده­ است. در بین کشورهای جهان اسلام، در فناوری­های ارتباطی نسل جدید (5G)، اینترنت اشیاء، فناوری پهپاد، هوش مصنوعی و کلان داده کشور عربستان سعودی 4.64 ، 7.72 ، 3.17 ، 3.77 و 2.96درصد؛ در بلاک چین ها کشور پاکستان 5.56 درصد، در پرینت سه بعدی جمهوری اسلامی ایران 2.32 درصد و در رباتیک کشور ترکیه 1.52 درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص داده­اند.

فاضل زاده اظهار داشت: در بین کشورهای جهان اسلام، جایگاه عربستان سعودی در تولیدات علمی و میزان مشارکت آن در فناوری‌های نسل چهارم صنعت مورد توجه بوده است طوری که عربستان سعودی در اینترنت اشیاء رتبه 4؛ فناوری­های ارتباطی نسل جدید (5G) و بلاک چین­ها رتبه 6؛  هوش مصنوعی رتبه 11؛ کلان داده رتبه 12 و فناوری پهپاد رتبه 13 را به خود اختصاص داده است.

فاضل زاده در خصوص کارنامه فناوری جمهوری اسلامی ایران در سال 2023 در بین کشورهای جهان اسلام گفت: بهترین عملکرد کشورمان در بین فناوری‌های نسل چهارم صنعت مربوط به پرینت سه بعدی با رتبه 13 می باشد. کشور ایران در این فناوری بالاتر از کشورهای ترکیه و عربستان سعودی قرار گرفته است.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران در فناوری اینترنت اشیاء، بلاک چین­ها و کلان داده بعد از عربستان سعودی و پاکستان در رتبه سوم قرار گرفته است. کشورمان در هوش مصنوعی بعد از عربستان سعودی و ترکیه رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. جمهوری اسلامی ایران در فناوری رباتیک بعد از ترکیه و عربستان سعودی در رتبه سوم قرار گرفته است. بهترین عملکرد ایران به فناوری پرینت سه بعدی با رتبه 13 جهانی و میزان مشارکت 2.32 درصد بر می گردد. در این فناوری کشورمان بالاتر از ترکیه و عربستان سعودی قرار گرفته است.

جدول 1- تولیدات علمی و رتبه جمهوری اسلامی ایران در فناوری­های نسل چهارم صنعت طی سال­ های 2022-2023

 

رئیس مؤسسه ISC ادامه داد: بر اساس جدول شماره 2، بیشترین تولیدات علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در بازه زمانی 20 ساله در بخش هوش مصنوعی، مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است.

در اینترنت اشیاء، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ در چاپ سه بعدی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان؛ در فناوری های ارتباطی نسل جدید (5G)، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه علوم پزشکی شیراز؛ در رباتیک، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ در کلان داده، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی ایران و در فناوری پهپاد، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی تبریز و  دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است.

جدول 2- وضعیت و رتبه دانشگاه­های علوم پزشکی کشور در فناوری­های نسل چهارم صنعت

 

پژوهشگران پراستناد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

فاضل زاده تأکید کرد: در جدول 3، پژوهشگران پراستناد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال­های 1401 و 1402 نشان داده شده است. پژوهشگران پراستناد یک درصد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به ترتیب در سال ­های 1401 و 1402 ، 287 و 452 پژوهشگر هستند که  34.21 و 48.19 درصد از کل پژوهشگران پراستناد یک درصد ایران را شامل می شوند. تعداد پژوهشگران پراستناد دو درصد (عملکرد استنادی یکساله) و پژوهشگران دودرصد (عملکرد استنادی در دوران خدمت علمی) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال های 1401 به ترتیب 691، 167 و در سال 1402، 774 و 186 پژوهشگر را شامل می‌شود.

جدول3 - پژوهشگران پراستناد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

 

فاضل زاده در خصوص حضور دانشگاه های علوم پزشکی و بهداشت در رتبه بندی‌های جهانی گفت: در سال­های اخیر دانشگاه­های علوم پزشکی و بهداشت در نظام­های رتبه‌بندی حضور پر رنگی داشته‌اند.

رتبه‌بندی تایمز 2024

وی ادامه داد: در رتبه‌بندی تایمز 2024، که آخرین رتبه‌بندی اعلام شده این نظام است، 24 دانشگاه علوم پزشکی حضور دارند که در بین این دانشگاه¬ها، دانشگاه علوم پزشکی تبریز با رتبه 600-501 بهترین رتبه را در کسب کرده است.

جدول4- رتبه بین المللی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در رتبه بندی Times 2024

 

رتبه‌بندی شانگهای

در نظام رتبه‌بندی شانگهای 2023  از 10 دانشگاه ایران که در این رتبه‌بندی حضور دارند سه دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و شیراز از دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند که دانشگاه علوم پزشکی تهران بهترین رتبه علوم پزشکی‌ها را به دست آورده است.

جدول5 - رتبه بین المللی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در رتبه بندی شانگهای 2023

 

رتبه بندی جهانی ISC-2023

رتبه بندی جهانی ISC-2023 که در دو بخش رتبه‌بندی جهانی و جهان اسلام منتشر می­شود، در سال 2023، 23 دانشگاه علوم پزشکی در رتبه بندی جهانی و 24 دانشگاه در رتبه بندی جهان اسلام حضور دارند که در هر دو رتبه‌بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی رتبه‌های اول تا سوم دانشگاه‌های علوم پزشکی را دارند.

جدول6 - رتبه بین المللی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در رتبه‌بندی جهانی ISC-2023

جدول7- رتبه بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در رتبه‌بندی جهان اسلام  ISC-2023 

رتبه بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در رتبه‌بندی D8-2022

در رتبه بندی D8-2022 که به سفارش سازمان گروه دی هشت (هشت کشور اسلامی در حال توسعه) انجام گرفته است، 24 دانشگاه علوم پزشکی حضور دارند.

جدول8 - رتبه بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در رتبه‌بندی D8-2022