پیشتازی جمهوری اسلامی ایران در تولیدات علمی حوزه فناوری آب

به گزارش روابط عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام  (ISC)، دکتر سید احمد فاضل‌زاده رئیس مؤسسه ISC گفت: براساس داده های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science)، تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از حوزه های فناوری آب شامل حوزه تقطیر ناگهانی چند مرحله ­ای، تقطیر چند اثره، تقطیر فشرده سازی بخار، اسمز معکوس و اسمز پیش رونده، تقطیر غشایی، فناوری کشت عمودی و فناوری نور پخشیده رتبه اول در بین کشورهای پیشرو اسلامی را به خود اختصاص داده است.

رئیس موسسه ISC گفت: کمبود منابع آب یکی از چالش ­های مهم قرن حاضر به شمار می ­رود. در مناطقی نظیر خاورمیانه در کنار اختلافات تاریخی، مسئله آب از مهمترین زمینه­ های بروز منازعات و مناقشات محسوب می ­شود. این برخوردها و منازعات مؤید این نکته است که در شرایط کنونی، منابع آب شیرین در سطوح ملی، منطقه ­ای و بین­ المللی به یک کالای اقتصادی مهم و ابزاری سیاسی و مؤثر تبدیل شده و ایجاد ساز وکار لازم جهت اعمال یک مدیریت جامع و یکپارچه منابع آب ضرورتی انکارناپذیر است.

وی اظهار داشت: در کشورهای منطقه خاورمیانه و از جمله ایران، با توجه به ویژگی­ های اقلیمی، هرگونه کاهش و یا نوسان در نزولات جوی، محدودیت ­های جدی کوتاه­ مدت و بلندمدت در منابع آب ایجاد نموده و می­ تواند امنیت غذایی، اقتصادی، کشاورزی و حتی ثبات سیاسی و امنیتی این کشورها را تهدید نماید. به بیان دیگر، اعمال مدیریت کارآمد و بهینه در جهت حفظ منابع آب کشورها گامی بلند در راستای حفظ و ارتقای قدرت ملی آنها تلقی می­ شود.

فاضل زاده افزود: برای غلبه بر این نوع چالش­ ها به عزم ملی و توجه جدی به جنبه ­های کمی و کیفی آب به عنوان چالش اصلی امنیت انسانی و زیست بوم ­ها نیاز است تا در این مسیر، توسعه علم و فناوری همراه با بومی ­سازی فنون جدید چاره ساز ­باشد. فناوری ­های راهبردی آب باید با رویکرد حل چالش­های اشاره شده و برای برنامه ­ریزی علمی، منطقی و سازگار با شرایط مختلف کشور شناسایی، ایجاد، فراهم، توسعه و مورد حمایت قرار گیرد.

وی ادامه داد: براساس سند چشم­انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران و دیگر اسناد بالادستی مرتبط از جمله نقشه جامع علمی کشور، انتظار بوده است که جمهوری اسلامی ایران در بخش فناوری حوزه آب، با بهره­ گیری و برخورداری از مدیریت دانش­ محور، ظرفیت‌های نرم ­افزاری، سخت ­افزاری و نیز مشارکت مؤثر نقش­ آفرینان دولتی و غیردولتی در زمینه بسط و توسعه دانش و فناوری ­های نوین در صنعت آب در جایگاه برتر منطقه قرار گیرد.

رئیس مؤسسه ISC گفت: تحقق اهداف کلان اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران، به خصوص سند چشم­انداز 1404 در بخش آب، مستلزم به ره­گیری هر چه گسترده ­تر، بهتر و کارآمدتر از فناوری ­های آب است. به منظور دستیابی به این فناوری­ های راهبردی در بخش آب، لازم است یک نقشه راه تهیه و به صورت مستند و مستدل اولویت ­گذاری شود. سند فناوری­ های راهبردی آب که نتیجه تلاش­ های جمعی و فرادستگاهی است، نقشه راه کلان و اولویت­ های دستیابی به فناوری­های راهبردی مورد نیاز را برای مدیریت آب کشور ارائه می­کند.

فاضل زاده در ادامه گفت: بررسی و تحلیل جایگاه علمی در فناوری آب در رتبه ­بندی ­های معتبر جهانی اهمیت زیادی دارد، اگر چه جمهوری اسلامی ایران در بعضی از فناوری­ های آب از لحاظ توسعه فناوری و محصول وضعیت مناسب­ تری دارد، ولی به دلیل بعضی از محدودیت ­ها تولیدات علمی کمتری در عرصه بین­ المللی انتشار یافته است.

جدول شماره 1، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهانی در فناوری آب در بازه زمانی 10 ساله را نشان می­ دهد.

جدول 1. جایگاه فناوری آب کشورهای پیشرو جهانی در بازه زمانی 2023-2014

همانگونه که در جدول1 نیز مشهود است، آمریکا و چین در فناوری ­های مربوط به حوزه آب از نظر تعداد مدارک علمی منتشر شده در پایگاه وب آو ساینس، رتبه‌های اول و دوم را به خود اختصاص داده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: رتبه جمهوری اسلامی ایران در فناوری تقطیر ناگهانی چند مرحله­ ای و فناوری نور پخشیده است. ایران در این فناوری ­ها رتبه هشتم جهانی و رتبه اول در بین کشورهای جهان اسلام را به خود اختصاص داده است و در این فناوری نسبت به دیگر کشورهای جهان اسلام عملکرد بهتری داشته است. رتبه جهانی جمهوری اسلامی ایران در فناوری‌های تقطیر چند اثره، 13؛ تقطیر فشرده سازی بخار، 20؛ اسمز معکوس و اسمز پیش رونده، 11؛ الکترودیالیز، 17 ؛ تقطیر غشایی، 10 ؛ کشت عمودی، 19 ؛ پلیمرهای سوپرجاذب،  20 و بارورسازی ابرها، 24 می ­باشد.

جدول شماره 2، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو اسلامی در فناوری آب را نشان می ­دهد.

جدول 2. جایگاه فناوری آب کشورهای پیشرو اسلامی در بازه زمانی 2023-2014

با توجه به جدول شماره 2، براساس داده های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science)، جمهوری اسلامی ایران در حوزه تقطیر ناگهانی چند مرحله ­ای، تقطیر چند اثره، تقطیر فشرده سازی بخار، اسمز معکوس و اسمز پیش رونده، تقطیر غشایی، فناوری کشت عمودی و فناوری نور پخشیده رتبه اول در بین کشورهای پیشرو اسلامی را به خود اختصاص داده است.