رشد کمیت تولید علم جمهوری اسلامی ایران در ۱۰ سال اخیر

بر اساس گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST)، دکتر محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اعلام کرد: کمیت تولید علم بین المللی تنها یکی از شاخص های توسعه علمی کشور محسوب می شود که یکی از راه های سنجش آن، پایگاه های استنادی بین المللی هستند. اساسا یکی از مهمترین علل تاسیس پایگاه های استنادی آی.اس.آی و اسکوپوس ایجاد نمایه ای از معتبرترین تولیدات علمی دنیا بوده است. از همین رو، این پایگاه ها از میان نشریات بین المللی تنها بهترین ها را نمایه سازی می کنند که این دسته از نشریات را نشریات هسته می نامند. نشریات هسته تعداد اندکی از نشریات در یک حوزه موضوعی هستند که بیشترین تعداد استنادها را دریافت کرده اند. استنادها یکی از شاخص های مرجعیت و کیفیت علمی در دنیای علم امروز هستند. بنابراین هدف اصلی تاسیس پایگاه های استنادی، سنجش کیفیت تولیدات علمی است و کمیت تولید علم تنها یک شاخص و بسیار کم اهمیت تر از شاخص استنادها یا همان کیفیت تولید علم است.

دهقانی اظهار داشت: یکی از وبگاه هایی که برای سنجش کمیت و کیفیت تولیدات علمی مورد استفاده جامعه علمی قرار می گیرد، وبگاه سایمگو است. این وبگاه یک منبع دسته دوم برای استخراج اطلاعات محسوب می گردد. اطلاعات این پایگاه به سرعت روزآمد نشده و علیرغم اینکه هشت ماه از سال 2015 میلادی می گذرد، این پایگاه هیچ اطلاعاتی در خصوص کشورها در این زمینه ارائه نداده و همچنین اطلاعات سال 2014 میلادی آن نیز کامل نشده است. پایگاه مذکور بر مبنای اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس روزآمد می گردد. مثلاً، براساس اطلاعات مستخرج از اسکوپوس در تاریخ 15/6/1394 جمهوری اسلامی ایران 42304 مدرک در سطح بین المللی منتشر کرده است، حال آنکه براساس پایگاه سایمگو در همین تاریخ تنها 39573 مدرک از ایران منتشر شده است. اختلاف این دو 2731 مدرک است که در وضعیت فعلی کشور بسیار حائز اهمیت است.

وی افزود: بررسی اطلاعات اسکوپوس نشان می دهد که از ایران در سال 2014 میلادی تعداد 42304 مدرک در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه سازی شده است. این رقم در سال گذشته 40810 مدرک و در سال 2012 میلادی تعداد 40301 مدرک بود. بررسی اطلاعات این پایگاه در سال 2014 میلادی نشان می دهد که از حیث کمیت، تولید علم کشورهایی مانند سوئیس، دانمارک، سوئد، بلژیک و اتریش با رتبه های کمیت تولید علم 17، 24، 21، 22 و 25 همگی بعد از ایران قرار دارند، اما از لحاظ تعداد استنادهای صورت گرفته به علم تولید شده یا همان کیفیت تولیدات علمی، همگی از وضعیت بهتری برخوردارند. با این وجود کمیت تولید علم کشور همواره در غالب حوزه های موضوعی در حال افزایش بوده است.
رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST)، براساس پایگاه استنادی اسکوپوس در سال 2015 میلادی تا تاریخ 14/6/1394 کمیت تولید علم ایران 25972 مدرک است و مشابه سال گذشته رتبه 16 دنیا و رتبه اول منطقه را از این بابت در اختیار داریم. شایان ذکر است که برای تعیین رتبه قطعی کمیت تولید علم کشور باید چندین ماه بعد از سال 2015 صبر کرد.




دهقانی تصریح کرد: هر یک از پایگاه های استنادی، تولیدات علمی را در طبقات موضوعی مختلفی قرار می دهند. براساس پایگاه استنادی اسکوپوس بیشترین تولیدات علمی کشور در سال 2014 میلادی مربوط به سه حوزه پزشکی، مهندسی و شیمی است. باید در نظر داشت که ماهیت بین رشته ای علم باعث می گردد که پژوهشگران یک حوزه در رشته های دیگر نیز به تولید علم بپردازند. مثلاً، بخش قابل ملاحظه ای از تولیدات علمی دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی علوم پزشکی در کشور در حوزه علوم پایه نیز طبقه بندی می شوند.

وی خاطرنشان کرد: هر چند کمیت تولید علم کشور در هیچ یک از سال ها کاهش نداشته است، اما آن بخش از کمیت تولید علم کشور که مربوط به مقالات منتشر شده در کنفرانس های بین المللی می گردیده است در طول زمان کاهش قابل ملاحظه ای را تجربه کرده است. در سال 2010 میلادی تعداد 6696 مقاله ماحصل شرکت در کنفرانس های بین المللی داشتیم در حالیکه این رقم در سال 2014 میلادی به 3029 مقاله رسیده است. در سال 2010 میلادی تعداد 22915 مقاله در مجلات معتبر بین المللی منتشر شده بود که این رقم در سال 2014 میلادی به 39291 مدرک افزایش یافته است.



سرپرست ISC در ادامه گفت: برهمین اساس، کمیت تولید علم کشور ناشی از مقالات منتشر شده در کنفرانس های بین المللی نیز کاهش داشته است. این مسئله تقریبا برای تمامی رشته های موضوعی صادق است. در سال 2010 میلادی تعداد 3050 مقاله کنفرانس در حوزه مهندسی داشته ایم که این مقدار در سال 2014 میلادی به 1590 مورد کاهش یافته است. در علوم رایانه در سال 2010 میلادی کمیت مقالات کنفرانس ها 2603 مورد بوده که در سال 2014 میلادی به 1424 مورد تقلیل پیدا کرده است.



دهقانی گفت: کمیت تولید علم کشور ناشی از انتشار مدارک در مجلات معتبر بین المللی در طول سال های گذشته تقریبا در غالب رشته ها رشد مثبتی را تجربه کرده است. در سال 2010 میلادی در رشته شیمی تعداد 3773 مدرک در مجلات بین المللی منتشر شده که این تعداد در سال 2014 میلادی به 5779 مورد افزایش یافته است. در سال 2010 میلادی در علوم رایانه کمیت تولید علم کشور 1611 مدرک بوده که به 2805 مورد در سال 2014 میلادی افزایش یافته است. در سال 2010 میلادی در حوزه مهندسی نیز پژوهشگران کشور موفق به انتشار 4976 مدرک در سطح بین المللی شده اند و این کمیت در سال 2014 میلادی به 8272 مورد افزایش یافته است.