ایران در رتبه ۱۶ کمیت تولید علم دنیا در دو سال گذشته/ رتبه رشد علمی ایران در دنیا چهارم است

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اعلام کرد: هر چند کمیت تولید علم تنها یکی از شاخص های رشد و توسعه علمی است و اسناد بالادستی از جمله سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری و نقشه جامع علمی کشور بر شاخص های دیگری مانند مرجعیت، دیپلماسی و اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی نیز تکیه دارند، اما در طی سالیان گذشته نشر نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین المللی به عنوان مهمترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی بیش از اندازه مورد تاکید قرار گرفته است. نه فقط بکارگیری این شاخص به تنهایی، بلکه شیوه رتبه بندی کشور بر حسب کمیت تولید علم روشی است که نیاز به اصلاح دارد.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار داشت: بررسی اطلاعات موجود در پایگاه استنادی اسکوپوس تا تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۴ ( انتهای سال 2015 میلادی ) نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران رتبه ۱۶ کمیت تولید علم جهان در سال ۲۰۱۵ را کسب کرده است. البته بدلیل آنکه حتی بعد از گذشت چندین ماه از پایان یک سال میلادی، اطلاعات کمیت تولید علم کشورها همچنان در پایگاه های استنادی تکمیل می شوند، بهترین روش برای اعلام رتبه قابل اتکای کمیت تولید علم چندین ماه پس از پایان سال مورد نظر است. لازم به ذکر است جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی نیز در جایگاه ۱۶ کمیت تولید علم جهان قرار داشت.

دهقانی گفت: در سال ۲۰۱۳ میلادی ایران رتبه ۱۸ کمیت تولید علم دنیا را کسب کرده بود. در این سال سوئیس رتبه ۱۷ را در اختیار داشت، اما اختلاف ایران و سوئیس تنها در ۴۰ مدرک بود، بعبارت دیگر اگر پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران ۴۱ پژوهش دیگر را در سطح بین المللی منتشر کرده بودند، آنگاه رتبه ۱۷ از آن ایران می شد. این رقم فقط شامل ۰.۱٪ (یک دهم درصد) از کل تولید علم جمهوری اسلامی ایران است. در اینجا یک سوال اساسی وجود دارد، آیا اصولا این شیوه رتبه بندی که در کشور رایج شده، صحیح است؟



سرپرست ISC تصریح کرد: میزان تولید علم دنیا پدیده ثابتی نبوده و مرتبا در حال افزایش می باشد، با این حال از سال ۲۰۱۲ میلادی از سرعت رشد آن دائما کاسته شده است. بنابراین هر چند میزان کمیت تولید علم دنیا از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ میلادی افزایش یافته، اما روند رشد آن نسبت به سال های قبل از آن کاهش داشته است. در سال ۲۰۱۲ میلادی دنیا نسبت به سال ۲۰۱۱ میلادی حدود ۱۰۰۰۰۰ مدرک بیشتر تولید کرد. این افزایش برای سال های ۲۰۱۳ میلادی به ۲۰۱۲ به حدود ۹۲۰۰۰ مدرک رسید. تعداد مدارک در سال ۲۰۱۴ میلادی نسبت به سال ۲۰۱۳ میلادی تنها حدود بیست و یک هزار مدرک افزایش یافت. تولید علم سال ۲۰۱۵ میلادی هنوز کامل نشده و نسبت به سال ۲۰۱۴ میلادی حدود ۵۰۰۰۰۰ مدرک اختلاف دارد.



وی در ادامه گفت: تولید علم دنیا در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ میلادی به میزان ۰.۸٪ (هشت دهم درصد) رشد داشته است. این در حالی است که دنیا در سال ۲۰۱۳ میلادی تنها حدود ۳.۵٪ (سه و نیم درصد) بیش از سال ۲۰۱۲ میلادی علم تولید کرد. همین وضعیت برای نسبت سال ۲۰۱۲ به ۲۰۱۱ میلادی نیز وجود دارد که میزان رشد حدود ۴٪ ( چهار درصد) بود. بنابراین روند رشد تولید علم در سطح بین المللی هر چند رشد داشته است، اما میزان رشد کاهش یافته است
.
رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST)گفت: بررسی میزان رشد کمیت تولید علم ۲۰ کشوری که بیشترین میزان کمیت تولید علم دنیا در سال های ۲۰۱۳ میلادی و ۲۰۱۴ میلادی را تولید کرده اند نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی به نسبت سال ۲۰۱۳ میلادی چهارمین کشور از لحاظ رشد علمی در دنیا بوده است. ایران حدود ۴.۴٪ (چهار ممیز چهار دهم درصد) رشد علمی داشته است. سه کشور قبل از ایران کشورهای روسیه، هند و چین هستند که به ترتیب حدود ۱۴.05٪ ( چهارده ممیز پنج صدم درصد)، ۱۰.26٪ ( ده ممیز بیست و شش صدم درصد) و 6.85 % ( شش ممیز هشتاد و پنج صدم درصد) رشد علمی داشته اند. در همین دوره زمانی ۱۲ کشور از برترین تولید کنندگان کمیت علم دنیا از جمله آمریکا، انگلیس، فرانسه، هلند و ژاپن دارای رشد منفی بوده اند.



دهقانی خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۱۴ میلادی تاکنون تعداد مدارک منتشر شده یا همان کمیت تولید علم ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس به ۴۲۹۹۳ مدرک رسیده است. این رقم در سال ۲۰۱۳ میلادی تعداد ۴۱۱۸۴ مدرک و در سال ۲۰۱۲ میلادی تعداد ۴۰۳۸۵ مدرک بود. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ میلادی تنها ۸۱۸۰ مدرک در سطح بین المللی منتشر کرده بود که مقایسه این رقم با وضعیت حاضر نشان می دهد که در ده سال گذشته تولید علم کشور بیش از پنج برابر افزایش یافته است.



وی افزود: بر اساس آمار موجود تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی کشور هلند با تعداد 46027 مدرک در جایگاه پانزدهم کمیت تولید علم دنیا و جمهوری اسلامی ایران با 36430 مدرک (با اختلاف ۹۵۹۷ مدرک) در جایگاه شانزدهم قرار دارد. همچنین کشور هلند در سال ۲۰۱۴ میلادی تعداد ۱۱۰۶۱ مدرک بیشتر از جمهوری اسلامی ایران تولید کرده است.

دهقانی در پایان گفت: مترداف دانستن کمیت تولید علم با رشد و توسعه علمی به یک گفتمان غالب در سطح ملی بدل شده و هم اکنون نیاز به تغییر آن کاملا مشهود است. کسب مرجعیت بین المللی در علم و فناوری با تکیه صرف بر کمیت تولید علم حاصل نمی گردد. گام نهادن در جهت ارتقای سطح کیفی پژوهش ها، گسترش تعاملات علمی بین المللی و تبدیل علم به ثروت و قدرت ابعاد دیگری هستند که باید در دستور کار سیاستگذاران علم و فناوری کشور قرار گیرند تا علم کشور همچنان شتابان و به صورت همه جانبه مسیر رشد و اعتلای خود را طی نماید.