عملکرد بهتر دانشگاههای آسیایی در مهندسی/ انتقاد از بی برنامگی رتبه بندی دانشگاههای داخل

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ، دکتر جعفر مهراد، رئیس مرکز منطقه ای با تشریح تغییر و تحولات در وضعیت جایگاه دانشگاههای برتر دنیا در رتبه بندی های اخیر کیو اس، گفت: دانشگاه های آسیایی در رشته های مرتبط با علوم و فناوری و مهندسی عملکرد بهتری دارند.
دکتر جعفر مهراد با اعلام این خبر افزود: در این نظام رتبه بندی بیش از 3000 دانشگاه با معیارها و شاخص های مشخص ارزیابی و در نتیجه 800 دانشگاه تراز اول جهان معرفی می شود. رتبه دانشگاه ها تا 400 به طور مشخص اعلام می شود و رتبه های بعد از 400 گروه بندی شده و رتبه ها در داخل گروه هایی مانند 410-401 و +701 ارائه می شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) خاطرنشان کرد: در سال 2013 دانشگاه های آمریکا و بریتانیا نسبت به سایر دانشگاه های جهان تفوق دارند، افزون بر آن، دانشگاه های آسیا در رشته هایی مانند مهندسی و علوم و فناوری جداول رتبه بندی را تحت تاثیر قرار داده است. در مقایسه، اقتصادهای نوظهور از نظر عملکرد همه جانبه ثبات و پایداری کمتری از خود نشان داده اند. همچنین، گرچه بسیاری از دانشگاه های خاورمیانه و آفریقا جایگاهی در این رتبه بندی ندارند، اما تعداد دانشگاه های برتر در مقایسه با سال قبل افزایش نشان می دهد.
دکتر مهراد افزود: نظام QS رتبه بندی را به 30 رشته موضوعی مختلف که برای هرکدام جداول جداگانه ای تهیه شده، تقسیم کرده است. در تقسیم بندی موضوعی نیز رتبه های برتر به ایالات متحده و بریتانیا تعلق دارد. تقریبا 66 درصد برترین دانشگاه ها به این دو کشور تعلق دارد.




دانشگاه ها در خاورمیانه و منطقه آفریقا
سرپرست ISC خاطرنشان کرد: تعداد دانشگاه های برتر در خاورمیانه و منطقه آفریقا در رتبه بندی سال 2013 بسیار اندک بوده و تنها 22 دانشگاه است. با وجود این، این تعداد در مقایسه با سال قبل که 16 دانشگاه بود بهتر شده و از نظر تعداد افزایش نشان می دهد.
وی اضافه کرد: برترین دانشگاه های خاورمیانه و منطقه آفریقا در 8 کشور قرار دارند که این کشورها عبارت است از: مصر، آفریقای جنوبی، رژیم اشغالگر قدس، ترکیه، عربستان سعودی، اردن، ایران و امارات متحده عربی.

وضعیت دانشگاه های آسیا
مهراد با اشاره به اینکه دانشگاه های آسیا از وضعیت خوبی در رتبه بندی برخوردارند خاطرنشان کرد: در عمل این دانشگاه ها در رشته های مرتبط با علوم و فناوری و مهندسی عملکرد بهتری دارند. برای مثال، تقریباً نیمی از 20 دانشگاه برتر در رشته مهندسی در آسیا قرار دارند. به علاوه، دانشگاه های جوان تر نسبت به دانشگاه هایی که قدمت بیشتری دارند از رشد بیشتری برخوردار هستند.
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری افزود: بر خلاف تعدادی از دانشگاه های برتر آسیایی، دانشگاه هایی که در کشورهایی با اقتصاد نوظهور قرار دارند عملکردی را از خود نشان می دهند که از ثبات اندکی برخوردار هستند. دانشگاه های هندوستان در بین 200 دانشگاه برتر در 11 رشته موضوعی عملکرد خوبی نداشته اند. امتیازات دانشگاه های روسیه نیز بسیار نومید کننده است. دانشگاه های این کشور تنها در 8 رشته موضوعی از کل 30 رشته دارای رتبه اند. عملکرد منفی هندوستان و روسیه را تا حدود زیادی دانشگاه های چین و برزیل متوازن کرده است. چین در بین 10 رشته موضوعی دارای 20 دانشگاه برتر است، در حالی که برزیل در بین 200 دانشگاه ممتاز دارای 19 دانشگاه برتر است.
وی اضافه کرد: به طور کلی، تغییرات حاصل در صحنه های اقتصاد جهانی چشم انداز بین المللی آموزش عالی را تحت تأثیر قرار داده است. در نتیجه، دانشگاه ها در آسیا در مقایسه با اروپا (به استثنای بریتانیا) که می کوشند عظمت و شکوه دوران گذشته را یکبار دیگر بدست آورند، ثمره حاصل از کیفیت آموزش عالی را تجربه کرده و سعی می کنند با سرمایه گذاری مناسب و برنامه های سنجیده به توسعه آموزش عالی و تحقیقات علمی شتاب بیشتری را بدهند.
سرپرست ISC اظهار داشت: به هر حال، آنچه از رتبه بندی QS در سال 14-2013 میلادی می توان آموخت آن است که اولاً، رشد تغییر نیافته است و علیرغم آسیب های اقتصادی بین المللی که در سال 2008 اتفاق افتاد، پیشرفت دانشگاه ها همچنان ادامه دارد. در سال 2009 طبق آمارهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در حدود چهار میلیون و 700 هزار دانشجو در خارج از وطن خود به آموزش عالی اشتغال داشتند. در سال 2011 این رقم به چهار میلیون و 300 هزار نفر می رسد که 53 درصد از آن به آسیا و عمدتاً به کره جنوبی، چین و هندوستان تعلق دارد.
وی خاطر نشان کرد: یک موضوع دیگر که قدری در سال های رکود تغییر یافته است سلسله مراتب قدرت در مقصدهای برتر است. از 20 دانشگاه برتر در سال 2008، در سال 2013 میلادی 15 دانشگاه در بین 21 دانشگاه برتر قرار گرفته است. شاید مهمترین تغییر ارتقاء MIT از رتبه نهم به رتبه اول نباشد، بلکه حضور انستیتو فناوری زوریخ و پلی تکنیک لوزان در سوئیس در بین 20 دانشگاه ممتاز جهان تغییر عمده ای تلقی شود که در حال حاضر در این رتبه بندی به چشم می خورد.
مهراد گفت: دانشجویان بین المللی همواره باعث تغییر هستند. شهرهای بین المللی مانند لندن (با امپریال کالج، مدرسه اقتصادی لندن، یونیورسیتی کالج، و مدرسه بهداشت و پزشکی حاره ای لندن) هنوز مقصد این دانشجویان به حساب می آیند.

10 دانشگاه ژاپن در بین 200 دانشگاه برتر
سرپرست ISC افزود: در سال 2008 میلادی که رتبه 200 دانشگاه برتر اعلام شد، اکنون می توان تغییر را به وضوح مشاهده کرد. در یکی از بارزترین جابجایی ها در سال 2008 ، 10 دانشگاه از ژاپن در بین 200 دانشگاه برتر قرار داشت (با دانشگاه توکیو در مکان 19) اما با وجود اینکه هنوز 9 دانشگاه از ژاپن را می توان در جدول رتبه بندی QS مشاهده کرد، اما دانشگاه توکیو به جایگاه 32 تنزل پیدا کرده است. از برترین دانشگاه های آسیا در پنج سال گذشته اکنون دانشگاه توکیو رتبه ای پائین تر از سنگاپور و هنگ کنگ دارد. در مقابل، کره جنوبی دارای 6 دانشگاه برتر در میان 200 دانشگاه ممتاز است که این تعداد در سال 2008 تنها به سه دانشگاه محدود می شد.دانشگاه ملی سئول با رتبه 35 برترین دانشگاه کره است که در سال 2008 در جایگاه 50 قرار داشت و با این نرخ رشد دیر یا زود نسبت به توکیو پیشی خواهد گرفت.
وی با بیان این مطلب که این بحث مشکل است که بگوئیم رشد سریع اقتصادی در چین در ثبات و پایداری نظام آموزشی این کشور تأثیرگذار بوده است اظهار داشت: در سال 2008 میلادی، کشور چین دارای شش دانشگاه در بین 200 دانشگاه برتر بود. امسال یک دانشگاه بیشتر دارد، اما تنها سه رتبه نسبت به پنج سال گذشته ارتقاء پیدا کرده است.
وضعیت آمریکای لاتین
مهراد افزود: در آمریکای لاتین در سال 2008 تنها سه دانشگاه برتر در بین 200 دانشگاه ممتاز وجود داشت، اما در رتبه بندی حاضر تعداد بیشتری از دانشگاه های تراز اول جهان را در این منطقه نشان می دهد. برترین دانشگاه این منطقه سائوپولو در برزیل است که دارای رتبه 127 است. این دانشگاه پنج سال پیش از این رتبه 196 را در اختیار داشت.
سرپرست ISC ادامه داد: رتبه بندی سال 2008 در منطقه آفریقا تنها شاهد دانشگاه کیپ تاون در رتبه 177 بود. در سال 2013 رتبه این دانشگاه به 145 ارتقاء یافته است. آفریقای جنوبی بهترین نظام آموزش عالی آفریقا هم تراز با دانشگاه های معتبر بین المللی را دارد.
تجربه های دانشگاه های ایرانی و انتقاد از رتبه بندی های درون دانشگاهی
دکتر مهراد با بیان این نکته که لازم است دانشگاه های ایران از رتبه بندی های جهانی تجربه بیاموزند، خاطر نشان کرد: آموزش عالی در ایران توسعه چشمگیری پیدا کرده است و ساده انگارانه خواهد بود که برای این توسعه یک یا چند علت بیان کنیم. در آموزش عالی ایران در چند دهه گذشته سرمایه گذاری های عظیمی صورت گرفته است. به همراه این سرمایه‌گذاری، اسناد بالادستی به عنوان نقشه راه پیش روی دانشگاه ها قرار دارد. به نظرم آنچه در موفقیت دانشگاه های ایران تأثیر منفی می گذارد عدم توجه روسای دانشگاه ها به سیاست های علم و فناوری در سطح ملی و تلاش اندک آنان در راستای معیارها و شاخص های تحقیقات علمی در سطح بین المللی است.
وی اظهار داشت: توجه به رشد کمّی کمک چندانی به پیشرفت دانشگاه های ایران نخواهد کرد، بلکه ایجاد، تقویت و تحکیم زیرساخت ها و توجه به کیفیت در آموزش عالی موفقیت دانشگاه های کشور را تضمین می کند. گاهی ردّ شاخص های رتبه بندی های دانشگاهی از سوی بعضی از مسئولان آموزش عالی در دانشگاه ها باور کردنی نیست. به عنوان مثال، شاخص‌های رتبه بندی ISC که سهم جمهوری اسلامی ایران در تدوین و تهیه این شاخص ها ممتاز و برجسته است، هنوز از نظر کیفیت بخشیدن به آموزش عالی آنچنان که شایسته است مورد توجه دانشگاه‌ها قرار نگرفته است. در کنار این نظام، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نظام رتبه بندی خود را به کار می‌اندازد و به تازگی معاون آموزشی این وزارت از رتبه بندی به جای تیپ بندی سخن می گوید و یا معاون آموزشی دانشگاه آزاد از تدوین شاخص های رتبه بندی برای رتبه بندی واحدهای دانشگاه آزاد خبر می دهد و بیان می کند که نتایج رتبه‌بندی در سال جاری اعلام خواهد شد.
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری افزود: تا آنجا که می دانم مسئولیت رتبه بندی هم در دانشگاه های وزارت بهداشت و هم در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به عهده معاونان پژوهشی است. حال، اینکه چرا در شرایطی دیگر معاونان آموزشی به این مهم می‌پردازند بسی جای تعجب است که خود نشان دهنده عدم هماهنگی در بین مؤسسات یاد شده است.
وی افزود: رتبه بندی معمولاً توسط سازمان های خصوصی و یا به وسیله یک نهاد برون سازمانی انجام می گیرد. تمام رتبه‌بندی‌های موجود بین‌المللی از جمله لایدن، QS، ISC، تایمز و شانگهای اینگونه عمل می‌کنند.
مهراد ادامه داد: دو سال متوالی است که رتبه بندی دانشگاه های آزاد در ISC به نتیجه مثبتی نرسیده است. اطلاعات مربوط به رتبه بندی که به ISC ارسال می شود کفایت نمی کند. حال، طرح رتبه بندی واحدهای دانشگاه آزاد از سوی معاون آموزشی این دانشگاه مسیر حرکت دانشگاه ها را از توجه به معیارها و شاخص های کیفی تغییر خواهد داد و نتیجه ای که به بار خواهد آورد تنها به مذاق این دانشگاه خوش خواهد آمد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) یادآور شد: به جای ایجاد ناسازگاری در نظام های رتبه بندی و نیز ایجاد نظام های رتبه بندی درون سازمانی، دانشگاه ها باید از سیاست های کلان علم و فناوری در جمهوری اسلامی ایران تبعیت کنند و اسناد بالادستی را که بسیاری از مفاد آن همخوانی بیشتری با معیارها و شاخص های رتبه بندی بین المللی دارد مورد توجه ویژه قرار دهند.