افزایش انتشار مقالات برتر پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران/ سهم ۷۵ درصدی از کل مقالات برتر کشور در پنج سال اخیر

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: پایگاه اطلاعاتی شاخص های اساسی علم (Essential Science Indicators) یکی از زیر مجموعه های مؤسسه Clarivate Analytics ( ISI) بوده که اطلاعات بسیار مهم، معتبر و مفصلی در خصوص برترین کشورها، حوزه های موضوعی، دانشمندان، مجلات و سازمان‏ها بر اساس تعداد مقالات و استنادها را در طول 10 سال اخیر ( 2013-2017) ارائه می دهد.
دهقانی ادامه داد: این اطلاعات در حوزه‏های موضوعی 22 گانه و برخی شاخص‏های علم‏سنجی به کار رفته از جمله مقالات داغ، مقالات پر استناد و مقالات برتر ( Top papers) می باشد. آخرین بررسی انجام شده نشان می دهد که کل مقالات برتر منتشر شده توسط دانشمندان جمهوری اسلامی ایران برابر با 1623مورد بوده است که از این میزان 1208 مورد در پنج سال آخر ( 2013-2017) بوده است. بدین ترتیب 75 درصد از مقالات برتر پژوهشگران کشور در پنج سال اخیر بوده است.
سرپرست ISC گفت: اهمیت و ضرورت انتشار مقالات برترتوسط پژوهشگران ایرانی را می توان از دو منظر کلان و خرد تحلیل نمود. از دیدگاه کلان ارتقاء جایگاه علمی کشور در رتبه‏بندی‏های بین‏المللی و منطقه‏ای، ارتقاء جایگاه سازمانی در رتبه‏بندی‏های دانشگاه‏ها و مؤسسات آموزش عالی در سطوح مختلف و ارتقاء جایگاه وب‏سایت سازمان ها و دانشگاههای کشور در رتبه‏ بندی وبومتریک می باشد.
وی اظهار داشت: همه ساله گزارش رتبه‏بندی کشورهای جهان منتشر و جایگاه هر یک از کشورها در این رتبه‏بندی‎ها براساس شاخص های مختلف از جمله تعداد مقالات و استنادات مشخص می‏شود. در صورتی‏که پژوهشگران ایرانی توجه و اقبال بیشتری برای اننشار مقالات برتر از خود نشان دهند، در نهایت این امر، ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در سطح منطقه و جهان به همراه خواهد داشت. در کنار ارتقاء رتبه‏ کشور، رتبه سازمان یا دانشگاه مورد نظر نیز افزایش خواهد یافت. و این مهم با درج وابستگی سازمانی پژوهشگر در مقالات برتر رخ می دهد. به عبارت دیگر، برخی از شاخص‏های رتبه‏بندی دانشگاه‏ها در سطوح بین‏المللی، منطقه‏ای و ملی ارتباط مستقیمی با انتشار مقالات برتردارند به این مفهوم که، هرچه تعداد انتشار اینگونه مقالات در سازمانی بیشتر باشد، جایگاه آن سازمان در نظام‏های رتبه‏بندی افزایش خواهد یافت.
وی افزود: ضرورت و امتیازات مثبت انتشار مقالات برتر در سطح خرد و در سه محور ارائه می‏شود. این محورها عبارتند از: 1. ارتقاء رتبه و جایگاه پژوهشگران در پایگاه اطلاعاتی ESI؛ 2. معرفی پژوهشگران و نویسندگان مقالات به عنوان منبع هسته در رشته تخصصی 3. معروفیت و رویت جهانی پژوهشگر در حوزه تخصصی مطابق نظریه قشربندی اجتماعی در علم.
دهقانی گفت: پژوهشگران منتشر کننده اینگونه مقالات، جزء پژوهشگران برتر و اثربخش در حوزه تخصصی هستند. به عبارت دیگر، به هر تعداد پژوهشگر مقالات برتر بیشتری منتشر نماید، جایگاه و رتبه او نیز در پایگاه ESI افزایش خواهد داشت. با توجه به تعداد قابل توجه استنادات مقالات برتر، اینگونه مقالات جزء منابع هسته معرفی شده و به عنوان مرجع آموزشی و پژوهشی مورد استفاده سایر پژوهشگران و دانشجویان قرار می‏گیرد. به این ترتیب مقالات برتر در وهله نخست، موجب اشتهار پدیدآورندگان و اثربخشی آنها در رشته تخصصی‏شان و در وهله دوم موجب مطرح شدن خود مقاله و افزایش رؤیت‏پذیری آن می‏شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تصریح کرد: طبق نظریه قشربندی اجتماعی در علم هر دانشمندی که تعداد مقالات و تعداد استنادات بیشتری داشته باشد در قشرهای مرکزی رشته تخصصی خود قرار گرفته و بر اساس این نظریه از امکانات مادی و معنوی بیشتری یهرمنده خواهند شد. همچنین این پژوهشگران از شانس بیشتری برای انتشار مقالات بعدی خود برخوردار هستند و مجلات نیز توجه و اقبال بیشتری برای دریافت، بررسی و انتشار مقالات این پژوهشگران نشان می‏دهند. در نهایت می‏توان گفت پژوهشگران دارای مقالات برتر شانس بیشتری برای انتشار مقالات آتی در مجلات معتبر و تخصصی رشته خود خواهند داشت.
دهقانی خاطرنشان کرد: مجموع مقالات برتر منتشر شده توسط داتشمندان ایرانی بین سال‏های 2017- 2013، 1133 مورد بوده و توانسته‏اند 53063 استناد دریافت نمایند. بدین ترتیب نسبت استناد به هر مقاله برتر 83/46 خواهد بود.
سرپرست ISC گفت: همانطور که مشاهده می شود انتشار مقالات برتر توسط پژوهشگران ایرانی از سال 2013 تا 2016 همواره سیر صعودی را طی کرده است. چنانچه در سال 2013 تعداد 136 مقاله برتر و در سال 2014 تعداد 163 مورد، در 2015 و 2016 به ترتیب 216و 338 مورد مقاله برتر توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده است. تعداد مقالات برتر در سال 2017 تاکنون 355 مقاله بوده است ولی باید توجه کرد که هنوز اطلاعات مربوطه کامل نشده است. به طوری که این تعداد در مهر ماه 96 برابر با 197 مورد بود که دربهمن ماه به 355 مورد افزایش یافته است.

میزان انتشار مقالات برترپژوهشگران ایرانی در حوزه‏های موضوعی (2013-2017)
دهقانی در ادامه بیان کرد: در جدول زیر توزیع فراوانی مقالات برتر دانشمندان ایرانی به تفکیک حوزه‏های موضوعی 22 گانه و همچنین سال انتشار مورد بررسی (2013-2017) نشان داده شده است. پژوهشگران ایرانی رشته مهندسی در سال 2013 توانسته‏اند 56 مقاله برتر منتشر کنند همچنین در سال 2014 تا 2016 به ترتیب 67، 87 و 134مقاله برتر منتشر کرده‏اند. همانگونه که ملاحظه می‏شود روند انتشار اینگونه مقالات در حوزه مهندسی در طول چند سال اخیر همواره صعودی و افزایش رشد 139 درصدی داشته است.

سرپرست ISC گفت: یکی از مهمترین مساله هایی که لازم است مورد توجه و تأکید تمامی پژوهشگران و دانشمندان ایرانی قرار گیرد، پدیده "همکاری علمی" است. مطالعات نشان می‏دهد، همکاری علمی میان دانشمندان در انجام پژوهش و در نهایت نگارش و انتشار مقالات، تأثیر مستقیم و معنی داری در افزایش تعداد مقالات و همچنین افزایش تعداد استنادات دارد. به عبارت دیگر، همکاری باعث رشد کمی و کیفی تولیدات علمی دانشمندان در رشته‏های گوناگون است.
وی افزود: بررسی مقالات برتر منتشر شده توسط پژوهشگران ایرانی نشان داد که یکی از دلایل اصلی پر استناد شدن مقاله‏ها، استفاده از "همکاری علمی" و داشتن چندین نویسنده برای هر مقاله است که این امر همانطور که در بالا گفته شد از یک سو، موجب افزایش سرعت نگارش و ارسال مقالات و در نتیجه انتشار سریعتر آنها خواهد شد و از سوی دیگر، با توجه به نتایج مطالعات، مقالات چند نویسنده‏ای از کیفیت بالاتری نسبت به مقالات تک نویسنده‏ای برخوردار بوده و بیشتر مورد استناد قرار می‏گیرند و این امر به مرور زمان موجب می‏شود که یک مقاله در اثر دریافت استنادهای پیاپی به مقالات برتر تبدیل شود.
دهقانی خاطرنشان ساخت: نکته مهم دیگری که بایستی مورد توجه قرار گیرد همکاری علمی در سطح بین‏المللی با دانشمندان تراز اول و مطرح دنیا است. پیشنهاد می‏شود، پژوهشگران ایرانی شبکه‏های همکاری علمی خود را از مرزهای ایران فراتر برده و شبکه‏های همکاری خود را در سطح بین‏المللی ایجاد و گسترش داده و با دانشمندان معتبر جهان در حوزه‏های موضوعی مختلف همکاری علمی داشته و نتیجه این همکاری‏ها را در قالب مقاله مشترک منتشر کنند. این امر (همکاری با دانشمندان بین‏المللی تراز اول) در مرحله نخست شانس انتشار مقالات را در مجلات معتبر افزایش داده و در مرحله بعد موجب دریافت استنادهای متعدد می‏شود. دریافت استنادهای متعدد در بازه زمانی مشخص، مقاله را به مقالات برتر تبدیل می‏کند. در نهایت، اینگونه مقاله ها و نویسندگان آنها در مجامع علمی ملی و بین‏المللی رشته‏های تخصصی گوناگون مطرح و مورد توجه و اهمیت قرار می‏گیرند.
باید خاطر نشان کرد که یکی از شاخص های حرکت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران که اولین بند از سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است کیفی بخشی به پژوهش های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان کشور به منابع هسته می باشد.